بسيارى از مفسّران شأن نزول آيه اخير را حادثه «ليلة المَبيت» مى دانند و بر آنند كه آيه به همين مناسبت در باره حضرت على (عليه السلام) نازل شده است.(1)
سمرة بن جندب، عنصر جنايتكار عصر اموى، با گرفتن چهار صد هزار درهم حاضر شد كه نزول اين آيه را درباره حضرت على (عليه السلام)انكار كند و در يك مجمع عمومى بگويد كه آيه در باره عبد الرحمان بن ملجم نازل شده است! وى نه تنها نزول اين آيه را درباره على (عليه السلام)انكار كرد بلكه افزود كه آيه ديگرى(كه درباره منافقان است) درباره على (عليه السلام) نازل شده است. (2) آيه مزبور اين است:
(وَمِنَ النّاسِ مَنْ يُعْجِبُكَ قَوْلُهُ فِي الحَياةِ الدُّنْيا وَ يُشْهِدُ اللّهَ عَلى ما في قَلْبِهِ وَهُوَ أَلَدُّ الخِصامِ).(بقره:204)
گفتار برخى از مردم تو را به تعجّب وا مى دارد و خدا را بر آنچه كه در دل دارد گواه مى گيرد.(تو فريب ظاهر گفتار او را مخور، زيرا) وى از سخت ترين دشمنان است.
چنين تحريفى از حقيقت از چنان جنايتكارى بعيد نيست.وى در دوران استاندارىِ «زياد» در عراق، فرماندار بصره بود و به سبب عنادى كه با خاندان پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم) داشت هشت هزار نفر را به جرم ولايت و دوستى با حضرت على (عليه السلام) كشت. وقتى «زياد» از وى بازجويى كرد كه چرا و به چه جرأتى اين همه افراد را كشته است و هيچ تصوّر نكرد كه در ميان آنان بى گناهى وجود داشته باشد، وى در پاسخ با كمال وقاحت گفت:«لَوْ قَتَلْتُ مِثْلَهُمْ ما خَشِيتُ» يعنى: من از كشتن دو برابر آنان نيز باكى نداشتم.(3)
ذكر كارهاى ننگين سمره در اين صفحات نمى گنجد. او همان كسى است كه دستور پيغمبر (صلى الله عليه وآله وسلم) را، كه هر وقت براى سركشى به نخل خود وارد منزل مردم مى شود، بايد اجازه بگيرد، رد كرد و حتى حاضر نشد نخل خود را به چند برابر قيمت آن به پيامبر بفروشد و اصرار می ورزيد كه براى سركشى به نخل خود هرگز اجازه نخواهد گرفت. پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله وسلم) پس از مشاهده اين جريان به صاحب خانه گفت: برو درخت اين مرد را بكن و به دور بينداز. و به سمره فرمود:«إِنَّكَ رَجُلٌ مُضارٌّ وَ لا ضَرَرَ وَ لاضِرارَ». يعنى: تو مرد زيان رسانى هستى و اسلام اجازه نمى دهد كسى به كسى ضرر بزند.
بارى، اين تحريف چند روزى بر ساده لوحان اثر جزئى نهاد، ولى مرور زمان پرده هاى تعصب را به كنار زد و محقّقان تاريخ اسلام حقايق را از وراى اوهام بيرون كشيدند و محدثان و مفسّران نزول آيه را در شأن حضرت على (عليه السلام) تصديق كردند.اين واقعه تاريخى حاكى است كه مردم شام چنان تحت تأثير تبليغات دستگاه اموى قرار گرفته بودند كه هرچه از دهان گويندگان آن دستگاه مى شنيدند همه را چون لوح محفوظ مى پنداشتند.از اينكه مردم شام گفتار امثال سمره را تصديق مى كردند مى توان فهميد كه آنان كوچكترين اطلاعى از تاريخ اسلام نداشتند، زيرا هنگام نزول آيه عبد الرحمان چشم به جهان نگشوده بود و لااقل به محيط حجاز قدم نگذاشته و پيامبر را نديده بود تا آيه اى درباره او نازل شود.

پی نوشت:
1 . مدارك نزول آيه را در باره على (عليه السلام) سيد بحرينى در تفسير برهان (ج1، ص 206 ـ 207) ومرحوم بلاغى در تفسير آلاء الرحمان (ج1، ص 184ـ 185) نقل كرده اند. شارح معروف نهج البلاغه، ابن ابى الحديد،مى گويد:مفسران نزول آيه را در حقّ على نقل كرده اند.(ر.ك. ج13، ص 262).
2 . شرح نهج البلاغه ابن ابى ا لحديد، ج4، ص 73.
3 . تاريخ طبرى، ج2، حوادث سال پنجاهم هجرى.

نوشتن دیدگاه