در اثنای زمانی که امیرالمؤمنین علی علیه السلام در کوفه منتظر انقضای مدت قرارداد حکمیت بود، تا مجدداً به جنگ با معاویه اقدام کند؛ طایفه ای عباد و نساک از خواص اصحاب امیرالمؤمنین علی علیه السلام به تعداد چهار هزار نفر با هم متفق و متحد شده از کوفه بیرون رفتند و حزب تشکیل دادند.
آنان با شعار لا حکم الا لله و لا طاعة لمن عصی به مخالفت با امیرالمؤمنین علی علیه السلام برخاستند.
ای طایفه با تبلیغات فراوان توانستند که هشت هزار نفر دیگر را همفکر خود کنند و لشکر دوازده هزار نفری فراهم آورند، در موضع حروراء (120) اردو زدند و فردی به نام عبدالله بن کواء را امیر خود قرار ساختند.
امیرالمؤمنین علی علیه السلام عبدالله بن عباس را به سوی آنان فرستاد تا بپرسد چه می گویند و چه می خواهند! برای کدام مقصود اجتماع کردند!
عبدالله بن عباس نزد آنان رفت، چون او را دیدند با آواز بلند گفتند: وای بر تو ای ابن عباس! آیا تو هم مثل امیرت علی بن ابی طالب علیه السلام کافر شدی؟
عبدالله گفت: یکی از شما که عالم تر است نزد من آید تا با هم سخن بگوییم. عتاب بن اعور ثعلمی به سوی عبدالله آمد و دو مقابلش ایستاد، و هر چه می گفت از قرآن می گفت و گویا همه قرآن را حفظ کرده، و بر معانی آن واقف بود، سخنهای بسیاری گفت بن عباس همچنان ساکت و خاموش ماند.
عبدالله بن عباس سر برداشت و گفت:
آنچه خواستی گفتی، اگر چه بر معانی قرآن واقفی! ولی به اشتباه افتادی و از راه راست منحرف شدی، حال گوش کن تا ضرب المثلی بزنم. ای عتاب! بگو بدانم سرای اسلام از آن کیست و هر چه کسی آن را بنا کرده است.
عتاب گفت: دار اسلام از آن خداست که به دست انبیا و پیروان انبیا بنا شده است، جماعتی به انبیا مؤمن و طایفه ای کافر شدند تا خدای بزرگ، خاتم الانبیاء محمد مصطفی صلی الله علیه و آله را برای آبادی آن سرا فرستاد.
عبدالله گفت: آیا محمد مصطفی صلی الله علیه و آله پایه های این امارت را محکم کرد و حدود آن را معین فرمود یا خیر؟
عتاب: بلی حدود آن را معین و عمارت آن را محکم کرد، به طوری که تا قیامت بر جای بماند.
عبدالله آیا رسول خدا صلی الله علیه و آله رحلت کرد یا در میان ماست.؟
عتاب رحلت کرد.
عبدالله: راست گفتی، بدان که محمد مصطفی صلی الله علیه و آله سرای اسلام را محکم کرده، و امیرالمؤمنین علی علیه السلام را وصی خویش قرار داده تا این سرای آباد، خراب و ویران نشود.
شما از حق بر نگردید و با او مخالفت نکنید و خود را به هلاکت نیندازید.
عبدالله بن عباس نصیحت های بسیاری کرد و پندهای فراوان گفت، اما او قانع نشد و گفت شما چرا حکمیت عمروعاص را پذیرفتید و چرا اکنون به جنگ بر نمی خیزید؟
عبدالله گفت: ما پیمان بستیم تا یک سال با هم جنگ نکنیم و اینک منتظریم تا مدت پیمان منقضی شود و علی بن ابی طالب علیه السلام کسی نیست که از حقی که خداوند برایش قرار داده است، عقب نشیند.
خوارج فریاد برآوردند و گفتند: هیهات ای ابن عباس! ما امروز ولایت و بیعت علی بن ابی طالب علیه السلام را نمی پذیریم، برو و به علی بن ابی طالب علیه السلام بگو تا نزد ما آید، احتجاج کنیم و کلام او را بشنویم تا چند می گوید، شاید از جنگ منصرف شویم.
عبدالله بن عباس به خدمت امیرالمؤمنین علی علیه السلام آمد و آنچه واقع شد به عرض رسانید.
امیرالمؤمنین علی علیه السلام به همراهی یکصد نفر از نخبگان خویش به حروراء به دیدار آنان رفت از آن طرف عبدالله بن کواء با یکصد نفر از خواص در برابر آن حضرت آمد.
علی علیه السلام فرمود: ای ابن کواء سخن بسیار است، اما بگو تا بدانم یارانت چه می گویند و از من چه می خواهند؟
عبدالله بن کوا گفت: اگر نزدیک تر بیایم از شمشیر تو در امان هستم؟
علی علیه السلام فرمود: در امانی.
عبدالله بن کوا با ده نفر از خویشان و اصحاب خود امیرالمؤمنین علی علیه السلام آمدند علی علیه السلام سخن آغاز کرد و جنگ با معاویه را یادآور شد و آنچه از ماجرای جنگ با معاویه و بالا بردن قرآن بر نیزه ها و کیفیت انتخاب حکمین بود بیان کرد. سپس گفت:
وای بر تو ای ابن کوا! روزی که اهل شام قرآن بالای نیزه کردند آیا نگفتم این خدعه و نیرنگ معاویه و عمروعاص است.
آیا نگفتم آنان در جنگ شکست خورده و درمانده شدند، بگذارید تا جنگ را تمام کنیم، شما گفتند چون ما را به کتاب خدا دعوت کردند، باید آنان را اجابت کرد و مرا تهدید کردید، یا تو را می کشیم یا تحویل معاویه می دهیم.
بعد از این که دست از پیکار کشیدیم و پیشنهاد اهل شام را قبول کردیم خواستم پسر عم خود عبدالله بن عباس را که مردی زیرک و عالم و با وفا! بود حکم و نماینده خویش قرار دهم؛ اما جماعتی را شما قبول نکردند و هیچ کس غیر از ابوموسی را نپذیرفتند و من با اکراه به حکمیت ابوموسی راضی شدم.
سپس در جلو چشمان شما از حکمین تعهد گرفتم از ابتدا تا انتها به کتاب خدا و سنت قطعی محمد مصطفی صلی الله علیه و آله عمل کنند و حال این که دو نفر حکمین بر خلاف تعهد دیدید چه کردند آیا این چنین نبوده است؟ (121)
عبدالله بن کوا گفت: بلی چنین است. پس چون می دانی حکمین بر خلاف مصلحت مسلمین و مخالف کتاب الله و مکر و خدعه عمل کردند چرا با معاویه نمی جنگی؟
امیرالمؤمنین علی علیه السلام گفت:
منتظر پایان یافتن مدت پیمان حکمیت و در اندیشه جمع آوری اعوان و انصار هستم. چون فراهم شود از حق امامت و ولایت خویش دفاع می کنم. عبدالله بن کوا و ده نفر از همراهان با شنیدن سخنان امیرالمؤمنین علی علیه السلام از کرده خود پشیمان شده، اسب را پیش راندند و به حضرت ملحق شدند و به همراه علی علیه السلام به کوفه مراجعت کردند.
با مراجعت عبدالله بن کوا که امیر و فرمانده خوارج بود. جمع آنان متفرق شده و شعار لا حکم الا لله و لا طاعة لمن عصی سر دادند.

120) حرورا در پشت کوفه است، و گفته شده در دو مایلی کوفه است.
121) مناظره علی علیه السلام عبدالله بن کواء در کتاب اخبار طوال، ص 208 و عقد الفرید 4/327 کامل مبرد 3/1099 مشروحاً ذکر شد.

نوشتن دیدگاه