دانستیم امر به معروف و نهی از منکر، وظیفه هر فرد مسلمان است، و اختصاص به گروه ویژه ای ندارد.
ولی با در نظر گرفتن دیگر آیات قرآن، معلوم می شود که این دو فریضه بزرگ در دو مرحله باید اجرا شود:
مرحله ابتدایی مرحله عالی:
مرحله ابتدایی: نیاز به تخصص و تبحر ندارد،. همه پس از دانستن شرایط ساده آن: باید به این وظیفه اقدام کنند.همانطور که خواندن نماز و انجام سایر عبادت ها و وظأیف، چنین است.و برای همه در هر درجه و مقامی که باشند: ضروری است.مثلا می دانیم که شراب و قمار در اسلام به شدت ممنوع و حرام است.اگر کسی آلوده به این دو گناه شد، باید دوستانه به او تذکر داد و از رفتار ناشایست او اظهار ناراحتی و تنفر کرد.و در صورت لزوم، ترک معاشرت و دوستی نمود.
این کار از عهده همه بر می آید، و نیاز به دانستن زیانهای الکل بر روی اعضاء بدن، و تشریح پزشکی آن و ضررهای اقتصادی، اجتماعی، روانی قمار، و بحث های فنی و علمی در این زمینه ها نیست.و همچنین سخنوری و فن بحث و مناظره نیز نمی خواهد.و یا اگر در ماه رمضان، روزه خورای را دیدیم، باید با دلسوزی و بدون هیچ گونه ترسی، نهی از منکر کنیم.چنین نیست که بگذاریم و بگذریم هیچ مسوؤلیتی نداشته باشیم و بگوییم انشاءالله امام زمان تشریف می آورد و کارها را درست می کند!
البته امام خواهد آمد، و اصلاح جهانی خواهد کرد ولی از ما هم بازخواست می کند: چرا نهی از منکر نکردی، مگر قرآن برای تو وظیفه معلوم نکرده بود؟ مرحله عالی: در این مرحله باید عده ای از مسلمانان که شعله فروزان ایمان و عشق به خدا در سینه هاشان می فروزد، به سلاح 9 دین و دانش زمان مجهز شوند تا بتوانند در برابر مخالفین بایستند، و اشکال ها و مغالطه های آنها را پاسخ گویند.
بدیهی است این گروه، باید اسلام را آن گونه که هست بشناسند و در متون دین صاحب نظر شوند و از روانشناسی و جامعه شناسی و دانستنی های لازم دیگر، به طور کافی بهره داشته باشند و دارای گفتاری شیرین و پر شور باشند تا بتوانند مردم را به نیکی و انسانیت دعوت کنند.
امر به معروف و نهی از منکر را، در مقیاس جهانی وعلمی بگسترانند، و از عهده بحث با مخالفت و دشمن بر آیند.
این معنی را می توان از آیه دیگر قرآن استفاده کرد: باید از شما، گروهی در کار دعوت مردم به سوی خوبی ها باشند؛ آنان را به کارهای نیک و شناخته شده فرمان دهند، و از کارهای زشت و ناپسند بازدارند اینان رستگارند. (26)
همین گروه باید بهترین و مؤثرترین راه ها را برای امر به معروف و نهی از منکر، بیابند و با در نظر گرفتن شرایط زمان و مکان، نیازها و مشکلات، طرح های اساسی و دقیق بریزند تا از نیروی کمتر، حداکثر استفاده بشود.
و در پایان به این نکته باید توجه کرد که مرحله دوم امر به معروف و نهی از منکر، نیاز به یک برنامه واحد پیش بینی شده دارد که افراد گام به گام وظیفه خود را بدانند، و علاوه در همه جا، یک روش و نظام به کار رود تا کوششها یکدیگر را خنثی نکنند و زودتر به نتیجه برسند.
اینک دریافتیم که واژه انتظار را نمی توان بهانه سستی و خمودی خویش قرار داد، و وجدان مذهبی خود را با نام آن آرام، و از کوشش و پیکار در راه دین شانه خالی کرد.
امام صادق (ع) منتظر راستین را همچون پیکار کننده در راه خدا می داند که در خون خویش غوطه ور باشد.
بدیهی است، آن کس در رکاب امام قائم (ع) پیکار تواند کرد که هر روز در راه پیشرفت اسلام و به ثمر رساندن هدف ها و برنامه های آن، پیکار و مجاهدت کرده باشد.
والذین جاهدوا فینالنهدینهم سبلنا
26) سوره آل عمران - آیه 100
