راغب اصفهانی در مفردات می گوید:
«الْقِسْطُ هُوَ النَّصِیبُ بِالْعَدْلِ» (1)؛
«قسط، نصیب و سهم گذاری با عدالت است».
در لسان العرب (2) و تاج العروس (3) آمده است: قسط، عدل و حصه و نصیب است. و گفته شده است: اِقساط (به کسر همزه) فقط عدل در قسمت است.
در حدیث آمده است:
«إِذا حَکمُوا عَدَلُوا، وَ إِذا قَسَّمُوا قَسَطُوا» (4)؛
«وقتی حکم برانند عدالت کنند، و زمانی که قسمت کنند به عدالت قسمت نمایند و به عدل و انصاف نصیب و حصه بدهند».
ابوهلال عسکری در الفروق اللغویه می گوید: فرق بین نصیب و قسط این است که نصیب بر آنچه کمتر وزیادتر از استحقاق باشد، اطلاق می شود؛ ولی قسط حصه ای است که به عدل و استحقاق معین شده است و گفته می شود:
«قَسَطَ الْقَوْمُ الشَّیءَ بَینَهُمْ، إِذا قَسَّمُوهُ عَلَی الْقِسْطِ» (5)؛
«مردم چیزی را در میان خود قسط کردند، یعنی: زمانی که آن را بین خود به قسط و مساوات تقسیم کردند».
و جایز است که گفته شود: قسط اسم است از برای عدل در قسمت و گفته شده است: قسط آن نصیبی است که شخص استحقاق آن را دارد و به آن نیازمند است.

پاورقی :
(1) راغب اصفهانی، مفردات، ص۴۰۳.
(2) ابن منظور، لسان العرب، ج۷، ص۳۷۷.
(3) زبیدی، تاج العروس، ج۱۰، ص۳۷۸ - ۳۷۹.
(4) طبرانی، المعجم الاوسط، ج۳، ص۸۳؛ همو، المعجم الصغیر، ج۱، ص۸۰.
(5) عسکری، الفروق اللغویه، ص۵۴۱.

نوشتن دیدگاه