عمل معیار عادلانه در ارزیابی رفتار اجتماعی و اعتقاد دینی به طور یکسان است.
خداوند متعال می فرماید:
من عمل صالحا من ذکر او انثی و هو مومن فلنحیینه حیاة طیبة ولنجزینهم أجرهم بأحسن ما کانوا یعملون.
(نحل / 97)
هر کس عمل صالح کند در حالی که مومن است، خواه مرد باشد یا زن، به او زندگانی پاکیزه می بخشیم، و پاداش آنها را بسیار بهتر از عمل نیکی که کرده، به او خواهیم داد.
باز خدای تعالی می فرماید:
و قل اعملوا فسیری الله عملکم و رسوله والمومنون.
(توبه / 105)
(ای رسول ما) به خلق بگو که هر عمل کنید (نیک یا بد) خدا، آن عمل را به شما می نماید و نیز رسول و مؤمنان بر آن آگاه می شوند.
در قرآن می فرماید:
ان الذین آمنوا و عملوا الصالحات انا لا نضیع أجر من أحسن عملا.
(کهف / 30)
آنان که (به خدا) ایمان آوردند و نیکوکار شدند، ما هم اجر نیکوکاران را ضایع نخواهیم کرد.
پس عمل (نیک) یک وظیفه انسانی است، که سود آن به خود عمل کننده برمی گردد و جامعه نیز از خیر و برکت آن برخوردار می گردد و باعث ترقی ملت می شود در حالی که ترک عمل (نیک)، جامعه و افراد را به تنبلی و شکست می کشاند در حالی که اسلام ترک عمل (نیک) را دشمن می دارد زیرا که تنبلی باعث می گردد انسان نسبت به ادای وظیفه فردی و اجتماعی فکر خود را به کار نیاندازد و مانند چهارپایان گردد که تمام فکرش علف خوردن و پر کردن شکم است. در روی زمین هیچ انسانی در زندگی، تمدن و پیشرفت ندارد جز به اندازه ای که در راه هدف کوشش کرده است.
خداوند متعال می فرماید:
و ان لیس للانسان الا ما سعی و ان سعیة سوف یری.
(نجم / 39)
برای انسان بهره ای جز سعی و کوشش او نیست و سعیش به زودی دیده می شود (و به نتیجه اش می رسد.)
خداوند وعده حتمی داده که سعی و کوشش به دنبال نتیجه خواهد داد. ارزش مردان به اندازه عمل آنان است و شکست آنان نیز به اندازه تنبلی شان خواهد بود. به همان حدی که مسلمانان عمل کردن، به مدت طولانی مرزهای زیادی را در آسیا، آفریقا و بخشی از اروپا گشودند و بر آنان سیادت و رهبری کردند.
اروپائیان دنیا را با اکتشافات مختلف و گوناگون علمی از مظاهر قدرت الهی، بهره مند نساختند، جز با سعی و عملشان. این وعده ای است که خداوند بدون استثناء به هر انسانی داده است، چنانکه در آیه شریفه فوق بیان شده است.
ارتباط عمل با علم همان ارتباط ایمان با عمل و ارتباط خدا با خلق است.
الذی خلق الموت والحیاة لیبلوکم ایکم أحسن عملا.
(مُلک / 2)
خدایی که مرگ و حیات را آفرید تا شما را بیازماید که کدامیک بهتر عمل می کنید.
قرآن کریم در بیش از هفتاد آیه، کلمه ایمان را همراه با کلمه عمل صالح آورده است، زیرا که عمل از پایه های ایمان است.
خداوند متعال می فرماید:
فمن یعمل مثقال ذرة خیرا یره و من یعمل مثقال ذرة شرا یره.
(در آن روز) هر کس به قدر ذره ای کار نیک کرده (پاداش) آن را خواهد دید. و هر کس به قدر ذره ای کار زشت مرتکب شده، آن هم به کیفرش خواهد رسید.
پس عمل، مسیر آینده را ترسیم می کند و هیچ ملتی عقب نمانده، جز به خاطر اعمال خودشان بوده است:
خداوند متعال می فرماید:
و لقد اهلکنا القرون من قبلکم لما ظلموا و جاءتهم رسلهم بالبینات و ما کانوا لیومنوا کذلک نجزی القوم المجرمین ثم جعلناکم خلائف فی الارض من بعدهم لننظر کیف تعملون.
(یونس / 14)
ما امت های پیش از شما را، به هنگامی که ظلم کردند، هلاک کردیم، در حالی که پیامبرانشان با دلایل روشن به سراغ آنان آمدند ولی آنها ایمان نیاوردند، اینگونه گروه مجرمان را جزا می دهیم. سپس شما را پس از آنان جانشینان آنها در روی زمین قرار دادیم تا بنگریم شما چگونه عمل می کنید.