در فصل دوم قسمت الف جنگ جمل خواندیم که بیش از 1500 نفر از صحابه با حضرت امیر علیه‏السلام برای جنگ جمل به بصره آمدند. پس از پایان جنگ حضرت آنها را همراه خود به کوفه آورد و آنجا را مرکز حکومت خود قرار داد و بر خلاف خلفای قبلی که از نقل حدیث پیامبر صلی‏اللّه علیه و آله به شدت جلوگیری می‏کردند، آنحضرت همه را تشویق نمود تا احادیثی را که از پیامبر صلی‏اللّه علیه و آله شنیده بودند برای مردم روایت کنند.
مثلاً روزی در رحبه مسجد کوفه صحابه را قسم داد که هر کس در حجة الوداع همراه با پیامبر صلی‏اللّه علیه و آله بوده و حدیث غدیر را از او شنیده برخیزد و روایت کند. عده‏ای در آنجا برخاستند و خطبه غدیر پیامبر صلی‏اللّه علیه و آله را روایت کردند.(205)
به این ترتیب بیش از هزار صحابی روایاتی را که در ذهن داشتند و از ترس حکومتهای قبلی آنها را کتمان می‏کردند، در زمان خلافت امیر علیه‏السلام با آزادی آن احادیث را روایت کردند. کم‏کم کوفه به صورت دانشگاه اسلامی و مرکز دوستداران و شیعیان حضرت امیر علیه‏السلام درآمد و خط تشیع از کوفه به ایران و جاهای دیگر امتداد یافت.
معجم البلدان حموی در ماده قم می‏نویسد: قم که همگی اهل شیعه آن شیعه امامیه هستند در زمان حجاج سال 83 هجری به صورت شهر درآمد. اولین کسانی که به قم آمدند چند برادر شیعه یعنی عبدالله و عبدالرحمن و اسحاق و نعیم فرزندان سعد بن مالک بن عامر اشعری اهل یمن بودند که قم را فتح کرده و در آن ساکن شدند. بعد عموزادگانشان به آنها پیوستند و آنجا هفت قریه بود بصورت هفت محله یک شهر درآمد و به نام یکی از آنها که کمندان بود نامیده شد به این ترتیب که بعضی حروف آنرا انداخته و آنرا معرب کرده قم نامیدند.
بزرگترین فرزند سعد که به قم آمد عبدالله بود که فرزند او در کوفه تربیت شده و هم او بود که تشیع را از کوفه به قم انتقال داد. از آن زمان تاکنون - زمان تألیف معجم البلدان - هرگز سنی در قم دیده نشده است.(206)
قم از آن زمان تاکنون مرکز تشیع بوده و محدثین کثیری را در خود پرورانده است و به این جهت مورد علاقه اهل البیت علیهم السلام بوده بطوریکه وقتی حضرت فاطمه معصومه دختر امام کاظم علیه‏السلام در حدود سال 200 از مدینه به طرف خراسان می‏آمدند و در ساوه مریض شدند - چون در آن شهر سنیهای متعصب بودند(207) - از همراهان خود خواستند که ایشان را به قم آورند. وقتی به قم رسیدند مورد استقبال مردم قرار گرفتند و پس از چندی در این شهر وفات نمودند.
بعد تشیع از قم به کاشان و دیگر شهرهای ایران منتشر شد. بطوریکه زمان بنی عباس که سادات را دستگیر و اعدام می‏کردند، آنها به ایران فرار کرده و به شیعیان این دیار پناه آورده و در میان آنها پنهان می‏شدند تا آنکه امام رضا علیه‏السلام به ایران آمدند و با آمدن ایشان تشیع در ایران تکمیل گردید.
در هر صورت حضرت امیر علیه‏السلام بود که کوفه را مرکز تشیع قرار داد بطوری که اوائل خلافت بنی عباس که امام صادق علیه‏السلام تا مدتی آزادی داشتند در همین مسجد کوفه می‏نشستند و برای مردم حدیث می‏گفتند و هزارها نفر برای استفاده از امام جمع می‏شدند. شخصی می‏گوید: سه روز رفتم خدمت امام صادق علیه‏السلام برسم از ازدحام جمعیت نتوانستم.(208)
به این شکل کوفه از آن زمان تا به امروز مرکز، علوی‏ها - شیعیان - و شام مرکز اموی‏ها و مکه و مدینه مرکز بکری و عمری هاست. بطوری که بنیانگذار خلافت بنی عباس وقتی که افرادی را به اطراف برای دعوت به خلافت بنی عباس می‏فرستاد به آنها می‏گفت:
به خراسان و جاهای دور بروید و دعوت را از آنجا نشر کنید. چون شام، اموی، مکه و مدینه، بکری و عمری و کوفه علوی هستند.
همین اهل کوفه بودند که برای امام حسین علیه‏السلام نامه نوشتند و با مسلم بن عقیل نماینده آن حضرت بیعت کردند، هر چند ابن زیاد با زور غلبه کرد و نگذاشت آنها حضرت سیدالشهداء علیه‏السلام را یاری کنند ولی بعد از جریان کربلا توابین از همین کوفه قیام نمودند و هزارها نفر سر قبر حضرت سیدالشهداء علیه‏السلام رفته و از این که آنحضرت را یاری نکرده بودند توبه نمودند و با ابن زیاد و اهل شام جنگیدند تا کشته شدند (رضوان ا... تعالی علیهم).
مختار هم از کوفه قیام کرد و قاتلین حضرت سیدالشهداء علیه‏السلام را جز یک نفر که از دستش فرار کرد همه را کشت، زید بن علی بن الحسین هم از کوفه قیام کرد.
پس حضرت امیر علیه السلام با هجرتش از مدینه به کوفه بوسیله بیانات و خطبه‏های خود و با تربیت شاگردان خصوصی و اعزام آنها به مناطق دیگر و آزادی دادن به صحابه در نقل حدیث پیامبر صلی‏اللّه علیه و آله، قرآن و سنت پیامبر صلی‏اللّه علیه و آله را به جامعه اسلامی بازگرداند و در نتیجه محدثین فراوانی بوجود آوردند و روایات را در کتابهای حدیث مکتب اهل بیت و مکتب خلفا جمع آوری کردند و کتب اربعه شیعه و صحاح ستّ تدوین گشت. البته روایات جعلی هم که در زمان معاویه و دیگر خلفا در میان مردم نشر شده بود، مقداری در آن کتابها وارد شد، ولی روایات صحیح فراوانی که حتی در کتب حدیث مکتب خلفا یافت می‏شود به برکت حکومت و خدمت حضرت امیر علیه‏السلام است.
پس بقاء و نشر فرهنگ اسلام که امروزه در دست مسلمین اعم از شیعه و سنی هست، نتیجه به حکومت رسیدن حضرت امیر علیه‏السلام و هجرت از مدینه به کوفه و خدمات آنحضرت می‏باشد.
هدف از رسیدن به حکومت در نظر انبیاء و اوصیاء آنان، کشورگشایی نیست بلکه حفظ و نشر دین الهی است. آری هجرت آن حضرت مانند هجرت پیامبر اکرم صلی‏اللّه علیه و آله و در حفظ اسلام مؤثر بود و ایشان همان کار پیامبر صلی‏اللّه علیه و آله را کرد چرا که نفس پیامبر صلی‏اللّه علیه و آله بود.

نوشتن دیدگاه