در اینجا لازم است برای شناخت بهتر خوارج خصوصیات و سابفه آنها را مطالعه کنیم.
اصولاً در برخورد با هر عقیده‏ای، گروهی راه افراط و عده‏ای دیگر راه تفریط را در پیش می‏گیرند. انسان با کمک عقل باید راه اعتدال و میانه روی را بپیماید. در امور زندگی نیز برخی جانب افراط و بعضی تفریط را می‏گیرند. دین اسلام دین میانه و راه راست است خداوند می‏فرماید: و کذالک جعلناکم امة وسطا لتکونوا شهداء علی الناس (117) (این چنین شما را امت میانه رو و معتدل قرار دادیم تا گواه بر سایر مردمان باشید) این دین پا بر جا و مستقیم نه به راست گرایش دارد و نه به چپ چنانچه علی علیه السلام می‏فرماید:
چپ و راست روی موجب گمراهی است تنها راه صحیح میانه روی است. (118)
در امور زندگی هم انسان باید معتدل عمل نماید. در خوردن، خوابیدن، ورزش، تفریح، مطالعه، کار، معاشرت و حتی عبادت، جانب افراط و تفریط هر دو مضر و گاهی خطرناک است. علی علیه السلام فرموده‏اند:
نادان یا زیاده روی می‏کند یا کم روی (119)
در برخورد با اسلام نیز عده‏ای از آغاز تا امروز دچار این افراط و تفریط شده‏اند که خوارج از آنهایند. بسیاری از آنها قاری و حافظ قرآن بودند در حالیکه قاری قرآن در آن زمان متخصص همه علوم اسلامی بود چون غیر از قرآن و علم قرآن، علم دیگری نبود و قاریان آنروز مثل فقهای امروز بودند.(120)
و با توجه با اینکه در زمان حکومت خلفا نقل حدیث پیامبر ممنوع و قرآن‏های همراه تفسیر که مصاحف نامیده می‏شد جمع آوری و سوزانده شده بود، اینان تنها ظواهر قرآن را می‏فهمیدند و از معانی آن بی‏اطلاع بودند و بجای رجوع به مفسر واقعی قرآن - حضرت امیر علیه السلام - بفهم خود اعتماد کرده و تفسیر به رأی می‏نمودند.
از خصوصیات دیگر خوارج این بود که بیش از اندازه به ظواهر دین و انجام عبادات پرداخته از اصل و هدف دین دور بودند و روح آنرا نادیده می‏گرفتند. بعضی از آنها بقدری نماز خوانده و سجده کرده بودند که پیشانی و سر زانوهایشان از سجده پینه بسته بود. اینها در عاقبت معاویه را رها کرده و با علی علیه السلام جنگیدید.(121)
در مورد تفسیر به رأی نیز نکته‏ای قابل ذکر است و آن اینکه پیامبر اکرم صلی‏اللّه علیه و آله فرمودند:
هر کس قرآن را به رأی خود تفسیر کند، جایگاه خود را آتش جهنم قرار داده است.(122)
لکن کسانی بدون داشتن تخصص و رجوع به متخصص تنها با خواندن کمی ادبیات عربی، قرآن را به رأی خودشان تأویل و تفسیر می‏کنند. اینها خودبینی و غرور دارند و به فهم خود اعتماد می‏نمایند. شاید چنین کسانی یک صفحه متن عربی را درست نتوانند بخوانند.
این مشکل در ایران بیش از همه کشورهای اسلامی است. بعضی تحصیل کرده‏های اروپا بجای اینکه اسلام را از روحانیون عالی مقام و فضلای حوزه‏ های علمیه بیاموزند، از خود تقسیر قرآن و حدیث می‏گویند و درس اسلام‏ شناسی می‏دهند و به قدری خود را بزرگ می‏ دانند که نظر همه علما را نادیده می‏گیرند و آنها را تخطئه می‏کنند. حتی فکر ناقص خود را در عرض نظر معصوم علیه السلام قرار می‏ دهند. یکی از اینان در تفسیر آیه‏ ای از قرآن می‏گفت:
حضرت امیر علیه السلام در این مورد رأیی داشت اما رأی من اینست.(123)!
این نحوه تفکر مانند تفکر آن ملای وهابی است که به من گفت: محمد مردی مثل من بود، مرد (نعوذ باللّه).
تفکر خوارج هم این گونه بوده است، لذا زیر بار امام زمانشان نمی ‏رفتند. این غرور و استکبار همان خصیصه شیطان است که برای امام زمانش - حضرت آدم - سر فرود نیاورد و این جریان شیطان همیشه در تاریخ ادامه داشته و دارد.

نوشتن دیدگاه