آيه (3)        
ƒوَ أَنَّهُ تَعالى جَدُّ رَبِّنا مَا اتَّخَذَ صاحِبَةً وَ لا وَلَداً

ترجمه :
3. و اينكه خداى متعال بزرگ پروردگار ماست نگرفته است صاحبه كه عيال و زوجه باشد و نه ولد كه فرزند باشد[1] .
 
 
تفسير :
]معناى تعالى[
(وَ أَنَّهُ تَعالى) از ماده «علو» و رفعت و بزرگوارى است و قريب المعناست با عظمت و كبريايى. مى‌گويى: هُوَ الْعلىّ الاْعلى و يكى از اسماء الحسنى الْعَلِىّ الْعَظيم
است و تعبير به أعلى مِنْ كُلّ شيء از ضيق عبارت است، زيرا عَلِىّ از اسماى ذات است، غير محدود و كُلّ شيء محدود است و گفتيم نسبت محدود به غير محدود اگر مثل قطره به دريا بگويى، غلط گفته‌اى، زيرا دريا هم محدود است، و خداوند متعال اين اسم را انتخاب فرمود براى اميرالمومنين عليه الصلاة و السلام موقعى كه حضرت ابى طالب و فاطمه بنت اسد در پيشگاه احديت عرض كردند :
يا رَبِّ يا ذَا الْغَسَقِ الدُّجى         وَ الْقَمرِ الْمُبْتَهِجِ الْمُضي
بَيِّن لَنا مِنْ حُكْمِکَ المَقْضي[2]          ما ذا تَرى في اسم ذَا الصِّبي[3]
 
 
جواب آمد :
خُصِصْتُما بِالْوَلَدِ الزَكىّ         الطّاهِرِ الْمُطَهِّرِ الْمَرْضي
وَ اسْمُهُ مِن شامِخٍ عَلِيّ         عَلِيٌ اُشْتُقَّ مِنْ الْعَلِي[4]
 
 
]مقام والاى پيغمبر، اميرالمؤمنين وحضرت زهرا :[
يعنى در ممكنات در جميع كمالات نفسانيه و معنويه بر تمام برترى دارد، فقط وجود مقدس حضرت رسالت 9 كه نام مباركش محمد، احمد، محمود است كه آن هم اشتقاقش از اسم الهى است كه يكى از اسماى الهى حميد است با اينكه حمد مختص به ذات اقدس اوست، لكن در ممكنات در جميع كمالات سزاوار حمد است و همين است معناى مقام محمود كه مى‌فرمايد: (عَسى أَنْ يَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً)[5] ، و

همين است حديث شريف كه فرمود:
«لَولا عَليّ لَمَا كانَ لِفاطِمَةَ كُفْوُ مِن آدمَ وَ مَن دُونِهِ»[6] .
 
و از همين حديث استفاده مى‌شود كه پس از مقام پيغمبر و على، فاطمه افضل از تمام انبيا و اولياست و شاهد بر اين معنى حديث شريف منسوب به حضرت عسكرى 7 است كه فرمود:
«نَحْنُ حُجَجُ اللهِ عَلَى خَلقِهِ وَ جَدّتَنا فاطِمَةُ حُجّةُ اللهِ عَلَينا»[7] .
 
 
]معناى جَدّ[
(جَدُّ رَبِّنا) و جَدّ به معنى بزرگى و كبريايى است كه مى‌گويى: الله اكبر در اول اذان و اقامه و اول نماز، و از معصوم سوال كردند كه: معنى الله اكبر يعنى اكبر من كل شيء؟ فرمود: «أكبَرُ مِنْ  أنْ يُوصَف»[8] .
      
و بس است در مقام شئونات حضرت رسالت و اميرالمومنين 8 حديث منسوب به پيغمبر كه فرمود: خدا را نشناخت جز من و على، و مرا نشناخت جز خدا و على، و
على را نشناخت جز خدا و من[9] ، و اينكه اطلاق جد بر پدر پدر و پدر مادر و جدّه بر  


 
مادر پدر و مادر مى‌كنند به همين معناست و لذا در فارسى تعبير به پدر بزرگ و مادر بزرگ مى‌كنى و هر چه بالا رود تا حضرت آدم، جدّ اعلا تعبير مى‌كنيم.
(مَا اتَّخَذَ صاحِبَةً) كه عيال و زوجه باشد (وَ لا وَلَداً) اشاره به رد كسانى است كه گفتند: ملائكه دختران خدا هستند[10]  و عيسى پسر خدا و عُزَير پسر خدا[11]  و آدم ابن
 
الله[12] ، بلكه گفتند : (نَحْنُ أَبْناءُ اللهِ)[13] .
 

[1] .  ترجمه ديگر: و اينكه او، پروردگار والاى ما، همسر و فرزندى اختيار نكرده است.
[2] .  در نسخه چاپ تهران«المرضى» آمده كه تصحيح شد.
[3] .  پروردگارا! اى صاحب شب بسيار تاريك وماه تابان ونورانى، حكم حتمى‌ات را بيان فرما كهاين كودك را چه مى‌نامى ؟
[4] .  شما دو تن به اين كودك پاك وپاكيزه وپسنديده مخصوص گردانيده شديد واسم او از جانبپروردگار بلند مرتبه ووالا، على است كه از لفظ على به معناى بزرگى گرفته شده است .
[5] .  اميد كه پروردگارت تو را به مقامى ستوده برساند. سوره إسراء: آيه 79.
[6] .  اگر على 7 نبود، هيچ همتايى از آدم و نسل او براى حضرت فاطمه 3 نبود. ر.ك: عيوناخبارالرضا 7: ج1، ص203؛ تفضيل اميرالمؤمنين: ص32 و بحار الأنوار: ج43، ص92، ح3. (بااندكى تفاوت).
[7] .  ما حجت‌هاى خداوند بر مخلوقاتش هستيم و مادر ما فاطمه، حجت خدا برماست. اين روايت درمنابع در دسترس يافت نشد.
[8] .  خدا بزرگ‌تر است از هر چيزى، بلكه خداى پديد آورنده بزرگ‌تر است از آنكه وصف شود.روايت در منابع به اين صورت آمده است: «قالَ رَجلٌ عِندَهُ (أيْ عِندَ الإمامِ الصادق 7): اللهُ أكبَر،فَقالَ: اللهُ أكبَرُ مِنْ أيّ شَيء؟ فَقالَ: مِن كُلّ شَيء. فَقالَ أبوعبدُاللهِ 7: حَدَّدْتُهُ. فَقالَ الرجُل: كَيفَأقولُ؟ قالَ 7: قُلْ اللهُ أكبرُ مِن أن يُوصَفْ.» مردى نزد امام صادق 7 آمد و گفت: الله اكبر. امامفرمود: خداوند از چه چيزى بزرگ‌تر است؟ گفت: از هر چيزى. ابا عبدالله7 فرمود: او را محدودكردى. مرد گفت: پس چگونه بگويم؟ امام 7 فرمود: بگو: خداوند بزرگ‌تر از آن است كه وصفشود. ر.ك: كافى: ج1، ص117، ح8؛ التوحيد«صدوق»: ص312؛ وسائل الشيعة: ج7، ص191، ح 2و بحار الأنوار: ج81، ص366، ح20.
[9] .  در منابع، روايت به اين صورت آمده است: «ما عَرَفَک إلّا اللهَ وَ أنا وَ ما عَرَفَني إلّا اللهَ و أنتَ و ماعَرَفَ اللهَ إلّا أنا وَ أنتَ». ر.ك: مناقب آل ابى طالب: ج3، ص60؛ مشارق انواراليقين: ص172 وبحار الأنوار: ج39، ص84. (با اختلاف در الفاظ).
[10] .  اشاره به آيه 40 سوره إسراء: (وَاتَّخَذَ مِنَ آلْمَلائِكَةِ إناثاً).
[11] .  اشاره به آيه 30 سوره توبه: (فَقالَتِ اليهُودُ عُزَيرُ ابنُ اللهِ وَقَالتِ النّصارى المَسِيحُ ابْنُ اللهِ).
[12] .  ر.ك: كتاب مقدس(عهد جديد): ص96، الاصحاح الثالث و قاموس الكتاب المقدس: ص109.
[13] .  ما پسران خدا هستيم. سوره مائده: آيه 18.

نوشتن دیدگاه