8     «يَوْمَ تَكُونُ السَّماءُ كَالْمُهْلِ»
9     «وَ تَكُونُ الْجِبالُ كَالْعِهْنِ»

ترجمه:
8. روزى كه آسمان مثل آب شدن ذوب فلزات آب مى‏شود.
9. و كوه‏ها مثل قُطن و پنبه از هم پاشيده مى‏شود[1].
 
تفسير:
[فروپاشى آسمان‏ها در قيامت]
«يَوْمَ تَكُونُ السَّماءُ كَالْمُهْلِ» نوع مفسرين نظر به اينكه آسمان‏ها را يك جسم
ثقيل تصور كرده كه اين كرات جويه كواكب و خورشيد و ماه در آن جسم كوبيده شده
مى‏گويند: آن جسم آب مى‏شود، چنانچه مس آب مى‏شود[2].
اقول: اولاً، بر فرض قول شما اگر چنين باشد با آيؤ: «يَوْمَ نَطْوِى السَّماءَ كَطَىِّ السِّجِلِّ
لِلْكُتُبِ»[3] كمال تنافى را دارد، زيرا مس آب شده را نمى‏توان لوله كرد مثل لوله كاغذ.
و ثانياً، در آيؤ شريفه تشبيه كرده و در تشبيه ادنى مناسبت كافى است، يعنى همين
نحوى كه فلز و مس آب شده از هم پاشيده و جدا مى‏شود و از كار مى‏افتد، آسمان‏ها
از كار مى‏افتد و لذا در آيات تشبيهات مختلف فرموده، يك جا مى‏فرمايد: «تَأْتِى
السَّماءُ بِدُخانٍ مُبِينٍ»[4]، يك جا: «وَ إِذَا السَّماءُ كُشِطَتْ»[5]، يك جا: «إِذَا السَّماءُ
انْفَطَرَتْ»[6]، يك جا: «إِذَا السَّماءُ انْشَقَّتْ»[7]، يك جا: «كَطَىِّ السِّجِلِّ لِلْكُتُبِ»[8] تمام
اشاره به اينكه از كار مى‏افتد و در هم مى‏شود، چنانچه كفار را تشبيه فرموده: «أُولئِكَ
كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ»[9]، «إِنْ هُمْ إِلاّ كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ»[10] تشبيه به انعام نه از جهت

شكل و صورت و خوراك و لسان و امثال اين‏ها بلكه از جهت بى‏شعورى و بى ادراكى
و كم عقلى است. «وَ تَكُونُ الْجِبالُ كَالْعِهْنِ»يعنى از هم پاشيده مى‏شود نه اينكه مثل
پنبه زده شده باشد، لذا در جاى ديگر مى‏فرمايد در سورؤ طه: «يَنْسِفُها رَبِّى نَسْفاً *
فَيَذَرُها قاعاً صَفْصَفاً»[11]، يك جا مى‏فرمايد: «وَ سُيِّرَتِ الْجِبالُ فَكانَتْ سَراباً»[12] و غير
اين‏ها. غرض اين است كه در تشبيه لازم نيست در جميع خصوصيات مشابه يكديگر
باشند، در يك جهت كافى است.

[1].  ترجمه ديگر: روزى كه آسمان‏ها چون فلز گداخته شود8 و كوه‏ها چون پشم زده گردد9.
 
[2].  ر.ك: تفسير قمى: ج2، ص375؛ تفسير سمرقندى: ج3، 471 و تفسير سمعانى: ج6، ص46.
 
[3].  روزى كه آسمان را همچون درپيچيدن صفحه نامه‏ها درمى‏پيچيم. سوره انبياء: آيه 104.
 
[4].  كه آسمان دودى نمايان بر مى‏آورد. سوره دخان: آيؤ 10.
 
[5].  و آنگاه كه آسمان زجا كنده شود. سوره تكوير: آيه 11.
 
[6].  آنگاه كه آسمان زهم بشكافد. سوره انفطار: آيه 1.
 
[7].  چون آسمان شكافته شود. سوره انشقاق: آيه 1.
 
[8].  همچون درپيچيدن صفحه نامه‏ها. سوره انبياء: آيه 104.
 
[9].  آنان همانند چهارپايان بلكه گمراه‏ترند. سوره اعراف: آيؤ 179.
 
[10].  آنان جز مانند ستوران نيستند، بلكه گمراه‏ترند. سوره فرقان: آيؤ 44.
 
[11].  «پروردگارم آن‏ها را در قيامت ريزريز خواهد ساخت، پس آن‏ها را پهن و هموار خواهد كرد». سوره طه: آيات 105 ـ 106.
 
[12].  و كوه‏ها را روان كنند، و چون سرابى گردند. سوره نبأ: آيؤ 20.

نوشتن دیدگاه