4     «يَعْلَمُ ما فِى السَّمواتِ وَ الْأَرْضِ وَ يَعْلَمُ ما تُسِرُّونَ وَ ما تُعْلِنُونَ وَ اللّه‏ُ
          عَلِيمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ»

ترجمه:
4. مى‏داند آنچه در آسمان‏ها و زمين است و مى‏داند آنچه پنهان مى‏كنيد و آنچه
ظاهر مى‏نماييد و خدا عالم به ذات صدور و سينه‏هاست[1].

تفسير:
[صفات خداوند عين ذات اوست نه عارض بر صفات]
توضيح اينكه علم و قدرت و حيات و ساير صفات كماليه عين ذات اقدس ربوبى
است [و] زايد بر ذات و عارض بر ذات نيست. زيرا اگر زايد و عارض باشد پس
احتياج به اين صفات دارد و احتياج نقص است و ذات اقدس خالى از نقص و عيب
است. به علاوه تركيب لازم مى‏آمد و ذات اقدس بسيط است، لذا از اميرالمؤنين عليه‏السلام
است: «وَ كَمَالُ تَوْحِيدِهِ [الاْءخْلاَصُ لَهُ، وَ كَمالُ الاْءخلاصِ لَهُ] نَفْيُ الصِّفاتِ عَنهُ؛ لِشَهادَةِ كُلِّ
صِفَةٍ أنَّها غَيرُ الْمَوصوفِ، وَ شَهادةِ كُلِّ مَوصُوفٍ أنّه غَيرُ الصِّفَةِ، فَمَنْ وَصَفَ اللّه‏َ فَقَدْ قَرَنَهُ، وَ مَنْ
قَرَنَهُ فَقَد ثَنّاهُ، وَمَنْ ثَنَّاهُ فَقَدْ جَزَّأَهُ، وَ مَنْ جَزَّأَهُ فَقَدْ جَهِلَهُ...»[2].
و ذات اقدس حق كه اعلا مراتب وجود است و حدّى از براى وجودش نيست اَزلاً
و اَبداً حاوى جميع مراتب وجود هست. يك مرتبه وجود علم، يك مرتبه قدرت، يك
مرتبه حيات و هكذا. لذا مى‏گوييم آن صفات منتزع از ذات اقدس است نه عارض بر
ذات، و همين نحوى كه ذات مقدسش محدود نيست و غير متناهى است و علم
و قدرت و حيات هم محدود نيست و غير متناهى است، لذا مى‏فرمايد: «يَعْلَمُ ما فِى
السَّمواتِ» از ملائكه و كرات جوّيه و بهشت و حوريه و غلمان و آنچه كه لا يعلمه إلاّ
هو[3] و هكذا. «وَ الْأَرْضِ» و بالجمله، اگر بگوييم از فوق عرش إلى تُخومِ الْأرض،
كوتاه گفته‏ايم، زيرا از فوق عرش تا تخوم ارض محدود است و علم نامحدود.
«وَ يَعْلَمُ ما تُسِرُّونَ» كه پنهان مى‏كنيد كسى مطلع نشود حتى ملائكه بر خدا
مستور نيست، و در حديث است مى‏فرمايد: «وَ لا تَهْتِكُوا أستارَكُم عِندَ مَنْ يَعْلَمُ
أسرارَكُم»[4].
«وَ ما تُعْلِنُونَ» كه علناً مرتكب مى‏شويد. بالاخص امروز كه به كلى حيا و شرم از
بين رفته و نوعاً متجاهر به فسق هستند و علناً در مرئى [= ديد] و منظر مردم در خيابان‏ها
و مراكز فحشا چه مى‏كنند تا به نتيجؤ عاقبتش برسند.

لطف حق با تو مداراها كند
 چون كه از حد بگذرد رسوا كند


«وَ اللّه‏ُ عَلِيمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ» كه هر كس در قلبش چه دارد، ايمان يا كفر
و ضلالت، اخلاق فاضله يا ملكات رذيله، خيالات حسنه يا سيئه. بالجمله، چيزى بر او
مخفى نيست: «يَوْمَئِذٍ تُعْرَضُونَ لا تَخْفى مِنْكُمْ خافِيَةٌ»[5]. بلكه فرداى قيامت مشهود
ملائكه و اهل محشر مؤن و كافر مى‏گردد و نزد همه رسوا مى‏شود، به خصوص
موقعى كه نامؤ عملش به دستش مى‏دهند، كتبؤ اعمال شهادت مى‏دهند، اعضا و جوارح
بروز مى‏دهند، انبيا و ائمّه شاهد مى‏شوند و غير اين‏ها.

[1].  ترجمه ديگر: آنچه را كه در آسمان‏ها و زمين است مى‏داند، و آنچه را كه پنهان مى‏كنيد و آنچه را
كه آشكار مى‏داريد نيز مى‏داند، و خدا به راز دل‏ها داناست.
 
[2] . و كمال يگانه دانستن خداوند اخلاص به اوست و كمال اخلاص به او، راندن و دور كردن صفات
خلقى از اوست. زيرا بى گمان هر صفتى گواه آن است كه غير موصوف است و هر موصوفى گواهى مى‏دهد كه غير از صفت است. بنابراين، هر كه او را وصف كرد، قطعاً او را با آفريدگانش پيوسته و مرتبط كرده است. و هر كه او را با آفريدگانش پيوسته و مقارن كرد، بى‏شك او را تجزيه و پاره‏پاره نموده است. و هر كه او را تجزيه كرد، مسلماً به او نادان است. نهج البلاغة: ضمن خطبه اول و الاحتجاج«طبرسى»: ج1، ص296.
 
[3].  غير از او كسى نمى‏داند.
 
[4].  در نزد كسى كه اسرار شما را مى‏داند، پرده‏درى نكنيد. ر.ك: نهج البلاغة: ضمن خطبه203؛ مشكاة
الأنوار: ص468 و بحارالأنوار: ج70، ص134، ح138.
 
[5].  در آن روز، شما به پيشگاه خدا عرضه مى‏شويد، و پوشيده‏اى از شما پوشيده نمى‏ماند. سوره حاقه: آيه 18.

نوشتن دیدگاه