بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
ص وَ الْقُرْآنِ ذِى الذِّكْرِ

ترجمه[1]  :
 
تفسير :
(ص) گفتيم در اول سوره بقره كه اين حروف رموزى است بين خدا ورسول[2] ، لكن مفسّرين در معنى «ص» اختلاف زيادى دارند. بعضى گفتند :
يكى از اسامى قرآن است[3] ، بعضى گفتند: اسم سوره است[4] ، بعضى گفتند :
يكى از اسامى الهيّه است[5] ، لكن اخبار بسيارى داريم از ائمه طاهرين كه مى‌فرمايند: اسمِ يك چشمه است كه در زير عرش است و در ليلة المعراج حضرت رسالت از آن چشمه وضو گرفت و جبرئيل در آن چشمه غسل مى‌كند و خود را حركت مى‌دهد و از هر قطره كه از او ريزش مى‌كند خداوند مَلَكى خلق مى‌فرمايد و تعبير به ماء الحيات كرده‌اند[6] .
 
]قَسَمِ خداى سبحان به قرآن ومعانى مختلف «الذكر»[
(وَ الْقُرْآنِ ذِى الذِّكْرِ) «واو» قَسَم است. خدا قسم مى‌خورد به قرآن مجيدش كه (ذِى الذِّكْرِ) است و در معنىِ ذكر هم بعضى گفتند: به معنى شرف است[7] ، يعنى قرآن داراى شرف و بزرگى است كه احد ثقلين[8]  است، بعضى گفتند: مشتمل بر اذكار است از تهليل و تكبير و تحميد و تسبيح و ساير اذكار[9] ، بعضى گفتند: مشتمل بر بيان روشن است كه هدايت به رشد و مودى به حق[10] است[11] ، بعضى گفتند: ياد آورنده بندگان است به امور دينى و آخرتى[12] ،  چنانچه مى‌فرمايد: (وَ إِنَّهُ لَذِكْرٌ لَکَ وَ لِقَوْمِکَ)[13] .
ما مى‌گوييم قرآن مجيد بيدار مى‌كند انسان را از خواب غفلت كه احوال اُمم ماضيه را بيان مى‌فرمايد و بشاراتى كه به اهل ايمان و اعمال صالحه و تخويفات اهل عصيان و كفران مى‌دهد، چنانچه مى‌فرمايد: (يَهْدِى إِلَى الْحَقِّ وَ إِلى طَرِيقٍ مُسْتَقِيمٍ)[14] .

[1] .  صاد. سوگند به قرآن پُر اندرز.
[2] .  ر.ك: همين تفسير: ج1، ص251 ذيل تفسير آيه (1) سوره بقره.
[3] .  تفسير التبيان: ج8، ص540؛ تفسير سمعانى: ج4، ص423 و مجمع البيان: ج8، ص726.
[4] .  تفسير التبيان: ج8، ص540؛ مجمع البيان: ج8، ص726 و زاد المسير: ج7، ص4.
[5] .  تفسير التبيان: ج8، ص540؛ مجمع البيان: ج8، ص726 و تفسير قرطبى: ج15، ص142.
[6] .  معانى الأخبار: ص22، ح1؛ تفسير البرهان: ج6، ص463، ح2 و بحارالأنوار: ج89،ص374.
[7] .  ر.ك: معانى القرآن«نحاس»: ج6، ص75 ومجمع البيان: ج8، ص726.
[8] .  ر.ك: همين تفسير: ج16، ص47، پاورقى (4)، ذيل تفسير آيه 43 سوره روم.
[9] .  ر.ك: تفسير الثعلبى: ج8، ص175 و مجمع البيان: ج8، ص726.
[10] .  مؤدّى به حق: منتهى به حق؛ رساننده به حق؛ منجر به حق.
[11] .  ر.ك: تفسير مقاتل بن سليمان: ج3، ص112؛ تفسير ابن زمنين: ج4، ص80 ومجمع البيان :ج8، ص721.
[12] .  ر.ك: معانى القرآن «نحاس»: ج6، ص75؛ تفسير التبيان: ج8، ص541 ومجمع البيان: ج8،ص726.
[13] .  و به راستى كه قرآن براى تو و براى قوم تو مايه تذكرى است. سوره زخرف: آيه 44.
[14] .  و به سوى حق و به سوى راهى راست راهبرى مى‌كند. سوره احقاف: آيه 30.

نوشتن دیدگاه