(وَقالُوا رَبَّنا إِنّا أَطَعْنا سادَتَنا وَكُبَراءَنا فَأَضَلُّونَا السَّبِيلا)
(رَبَّنا آتِهِمْ ضِعْفَيْنِ مِنَ الْعَذابِ وَالْعَنْهُمْ لَعْناً كَبِيراً)
 
ترجمه :
67. و گفتند: پروردگار ما، به درستى كه ما اطاعت كرديم روساى خود را و بزرگان خود را، پس آن‌ها ما را گمراه كردند از راه حق و طريق مستقيم.
68. پروردگار ما، به آن‌ها بده دو برابر عذاب و دورى از رحمت خود و مورد لعن خود قرار ده لعن بسيار بزرگى[1] .

تفسير :
]تنها دعاى مستجاب جهنميان[
اقول : دعايى كه مى‌توان گفت كه از اهل جهنم وعذاب مستجاب مى‌شود، همين دعاست كه بزرگان وپيشوايان آن‌ها وروساى آن‌ها دو نحوه عذاب دارند: يكى براى ضلالت خود ويكى براى اضلال ديگران. بلكه هر چه اتباع[2] آن‌ها زيادتر باشند عذاب اين‌ها زيادتر مى‌گردد، زيرا عذابِ اضلالِ هر يك يك آن‌ها را دارند و«اين رشته سر دراز دارد» تا زمان ظهور حضرت بقيه الله. پس مثل نمرود وشدّاد وفرعون واولى ودومى و... چه اندازه عذاب دارند؟ جز خداوند متعال كسى نمى‌تواند درك كند وتصور كند.
 
]عدم پذيرش عذر گمراهان[
(وَقالُوا رَبَّنا إِنّا أَطَعْنا سادَتَنا وَكُبَراءَنا) كأنّه اين كلام عذرخواهى است كه ما تقصير نداريم اين‌ها ما را به ضلالت انداختند، لكن اين عذر پذيرفته نيست، زيرا آنچه پيغمبران وهاديان دين وعلما براى شما حجت را تمام كردند، گفتيد: (إِنّا وَجَدْنا آباءَنا عَلى أُمَّةٍ وَإِنّا عَلى آثارِهِمْ مُقْتَدُونَ)[3]  يا گفتيد: (عَلى  
آثارِهِمْ مُهْتَدُونَ)[4]  بلكه به شتاب رفتيد به طرف آن‌ها، چنانچه مى‌فرمايد: (إِنَّهُمْ أَلْفَوْا آباءَهُمْ ضالِّينَ * فَهُمْ عَلى آثارِهِمْ يُهْرَعُونَ)[5] .
 (فَأَضَلُّونَا السَّبِيلا) درست است آن‌ها شما را اضلال كردند، اما شما هم از آن‌ها پذيرفتيد واطاعت كرديد آن‌ها را وگوش به فرمايشات پيشوايان دين نداديد، بلكه شما هم در عذاب آن‌ها شركت كرديد. اگر دور آن‌ها را نگرفته بوديد آن‌ها هم نمى‌توانستند اين اندازه فساد وظلم كنند. اگر دور خلفاى بنى‌اميه وبنى‌العباس را نگرفته بوديد كجا مى‌توانستند اين اندازه ظلم به اهل بيت رسول الله كنند؟ اگر اطاعت روساى كفر را نكرده بودند كجا مى‌توانستند به انبيا اين اندازه اذيت وجسارت كنند؟ شما وآن‌ها دست به هم داديد وكرديد آنچه كرديد.
(رَبَّنا آتِهِمْ ضِعْفَيْنِ مِنَ الْعَذابِ) خداوند جواب شما را مى‌دهد: (قالَ لِكُلٍّ ضِعْفٌ وَلكِنْ لا تَعْلَمُونَ)[6]  شما كمك به آن‌ها داديد وسبب شديد، در واقع  فاعل بالتسبيب بوديد، وآن‌ها سبب شدند كه شما كرديد آنچه كرديد (فَإِنَّهُمْ يَوْمَئِذٍ فِى الْعَذابِ مُشْتَرِكُونَ)[7] ، (وَلَنْ يَنْفَعَكُمُ الْيَوْمَ إِذْ ظَلَمْتُمْ أَنَّكُمْ فِى الْعَذابِ مُشْتَرِكُونَ)[8] .
(وَالْعَنْهُمْ لَعْناً كَبِيراً) تمام شما مورد لعن كبير هستيد: لعن خدا وملائكه وانبيا واوليا ومومنين: (إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَماتُوا وَهُمْ كُفّارٌ أُولئِکَ عَلَيْهِمْ لَعْنَةُ اللهِ وَالْمَلائِكَةِ وَالنّاسِ أَجْمَعِينَ)[9] .
 
[1] .  ترجمه ديگر: مى‌گويند: پروردگارا، ما رؤسا وبزرگتران خويش را اطاعت كرديم وما رااز راه به در كردند. ƒ 67پروردگارا، آنان را دو چندان عذاب ده ولعنتشان كن لعنتىبزرگƒ 68.
[2] .  اتباع: پيروان.
[3] .  ما پدران خود را بر آيينى وراهى يافته‌ايم وما به اعمال آن‌ها اقتدا مى‌كنيم. سوره زخرف :آيه 23.
[4] .  با پى‌گيرى از آنان، راه يافتگانيم. همان: آيه 22.
[5] .  آنان پدران خود را گمراه يافتند، پس ايشان به دنبال آن‌ها مى‌شتابند. سوره صافات: آيات69 ـ 70.
[6] .  خدا مى‌فرمايد: «براى هر كدام عذاب دو چندان است، ولى شما نمى‌دانيد». سوره اعراف :آيه 38.
[7] .  پس، در حقيقت، آنان در آن روز در عذاب، شريك يكديگرند. سوره صافات: آيه 33.
[8] .  وامروز هرگز پشيمانى براى شما سود نمى‌بخشد، چون ستم كرديد؛ در حقيقت، شما درعذاب، مشترك خواهيد بود. سوره زخرف: آيه 39.
[9] .  وكسانى كه كافر شدند، ودر حال كفر مردند، لعنت خدا وفرشتگان وتمام مردم بر آنانباد. سوره بقره: آيه 161.

نوشتن دیدگاه