مِنَ الْمُوْمِنِينَ رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللهَ عَلَيْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضى نَحْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ وَما بَدَّلُوا تَبْدِيلاً
 
ترجمه :
23. بعض مومنين رجالى هستند كه آنچه با خداوند عهد كرده بودند عملى نمودند، پس بعض آن‌ها به درجه رفيعه شهادت نايل شدند و مدت آن‌ها منقضى[1]  شد و بعض آن‌ها انتظار دارند تا مدت آن‌ها سر رسد و تبديل نكردند هيچ‌گونه تبديلى[2] .
   
تفسير :
]وفاى به عهد وثبات مؤمنين[
(مِنَ الْمُوْمِنِينَ) «من» تبعيضيه است؛ يعنى بعض مومنين (رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللهَ عَلَيْهِ). در اخبار بسيارى داريم از ائمه اطهار كه اين آيه شريفه در شأن اميرالمومنين وجعفر طيار وحمزه سيد الشهدا وعبيدة بن حارث (جعفر برادر اميرالمؤمنين، حمزه عمّ او وعبيده ابن عمّ او) نازل شده[3]  ومكرر گفته  شده كه نوعاً اخبار، بيان مصداق اتم مى‌كند منافى با عموم آيه ندارد كه مراد مومنين ثابت قدم باشند كه به عهد خود وفا كردند وعهد آن‌ها اين بود كه فرار از زحف نكنند تا شهيد شوند يا فتح كنند.
(فَمِنْهُمْ مَنْ قَضى نَحْبَهُ) به درجه رفيعه شهادت نايل شدند مثل حمزه در جنگ اُحُد وجعفر در جنگ موته وعبيده در جنگ بدر[4]  وساير شهدا در  ركاب حضرت رسالت در حروب[5] .
(وَمِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ) مثل اميرالمومنين كه در محراب شهيد شد[6]  ومثل  مومنين كه نصيب آن‌ها فتح شد، بلكه مى‌توان آيه شريفه را تعميم داد، چنانچه در اخبار بسيار است كه عهد الهى ولايت ائمه است. در كافى است كه حضرت صادق به ابى بصير فرمود :
«يا أَبا محمدٍ، لَقَد ذَكَرَكُمُ اللهُ في كِتابهِ فقال : (مِنَ الْمُوْمِنِينَ رِجالٌ صَدَقُوا...) إنّكُم وَفَيْتُمْ بِمَا أخَذَ اللهُ عَلَيهِ مِيثاقَكُمْ مِنْ ولايَتِنا...»[7]  الحديث.
 ]ونيز در كافى مسنداً از حضرت رسول  9 است كه به اميرالمؤمنين  7 فرمود :[
«مَن أَحَبَّکَ ثُمَّ ماتَ فَقَد قَضَى نَحْبَهُ، ومَنْ لَم يَمُتْ فَهُوَ يَنْتَظِرُ»[8] .
و نيز دارد از حضرت صادق فرمود :
«المُومِنُ مُومِنانِ: فَمُومِنٌ مَنْ صَدَقَ بِعَهدِ اللهِ ووَفى بشرطِهِ، وذلکَ قَولُ اللهِ عَزَّوَجَلّ: (رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللهَ عَلَيْهِ...)، ومُومِنٌ كَخَامَةِ الزَرْعِ تُعْوَجُّ أحياناً وتَقُومُ أحياناً»[9] .
(وَما بَدَّلُوا تَبْدِيلاً) نقض عهد نكردند وفرار از زحف[10]  ننمودند وبه معناى اخير، غيرى را بر ائمّه اختيار نكردند.

[1] .  منقضى : گذشته، سپرى شده.
[2] .  ترجمه ديگر: از ميان مؤمنان مردانى‌اند كه به آنچه با خدا عهد بستند صادقانه وفا كردند.برخى از آنان به شهادت رسيدند وبرخى از آن‌ها در همين انتظارند وهرگز عقيده خود راتبديل نكردند.
[3] .  ر. ك: الخصال: باب هفتم، ص412، ضمن ح58؛ مجمع البيان: ج5، ص122؛ تأويلالآيات: ج2، ص450؛ غاية المرام: ج4، ص319 وبحارالأنوار: ج35، ص410، ح5.
[4] .  در نسخه چاپ تهران، عبارت اين گونه آمده است: «وجعفر در جنگ بدر وعبيده درجنگ موته» كه تصحيح شد.
[5] .  حروب (جمع حَرب): جنگ‌ها.
[6] .  در نسخه چاپ تهران، عبارت اين گونه آمده است: «مثل اميرالمؤمنين كه تا در محرابزكريا شهيد شد» كه تصحيح شد.
[7] .  اى ابا محمد، همانا خداوند در قرآنش شما را ياد كرده، فرموده است: «از ميان مؤمنانمردانى‌اند كه به آنچه با خدا عهد بستند صادقانه وفا كردند...». شماييد كه وفا كرديد به آنپيمانى كه خدا در مورد ولايت ما از شما گرفته بود. كافى: ج8، ص34، ضمن ح6.
[8] .  هر كس تو را دوست بدارد وبر آن حال بميرد، شهيد محسوب مى‌شود وهر كس نمردهاست، منتظر به حساب مى‌آيد. همان: ج8، ص306، ضمن ح475.
[9] .  مؤمن دو نوع است: 1. مؤمنى كه به عهد خدا عمل كرده وبه شرطش وفا نموده است وايناست كه خداى عزوجل مى‌فرمايد: «مردانى كه به عهد خود با خدا عمل كردند»...: 2.مؤمنى كه مانند ساقه نازك گياه است كه گاهى كج مى‌شود(به باطل وشهوات ومتاع دنياگرايد) وگاهى راست ايستد. همان: ج2، ص248، ضمن ح2(با اندكى تفاوت) وشرح اصولكافى: ج8، ص46.
[10] .  زحف : حمله كردن وتاختن به سوى دشمن.

نوشتن دیدگاه