يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللهِ عَلَيْكُمْ إِذْ جاءَتْكُمْ جُنُودٌ فَأَرْسَلْنا عَلَيْهِمْ رِيحاً وَجُنُوداً لَمْ تَرَوْها وَكانَ اللهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصِيراً
 
ترجمه :
9. اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، ياد كنيد نعمت الهى را بر شما موقعى كه آمد شما را لشكرى كه شما را هلاك كند، پس ما فرستاديم بر آن‌ها باد سختى و لشكرى كه نمى‌ديديد آن‌ها را و خداوند به آنچه عمل مى‌كنيد بيناست[1] .
 
]توضيح برخى رخدادهاى جنگ احزاب[
اين آيه شريفه راجع به غزوه خندق وجنگ احزاب است وشرح اين قصه بسيار مفصل است[2]  واخبار زيادى از عامه وخاصه در اين باب رسيده، از اينكه مشركين از جميع احزاب هم‌دست شدند وعده آن‌ها بالغ بر ده هزار وجمعيت مسلمين بين هفتصد وهزار، على اختلاف بوده ودستور حفر خندق به اشاره سلمان فارسى ومعجزاتى كه از پيغمبر در حفر خندق ظاهر شد، مثل آن صخره كه حضرت سه ضربه زد كه برق عظيمى از ضربات حضرت ظاهر شده كه بشارات فتح يمن وشام ومداين بود، وقضيه ضيافت جابر واطعام حضرت، تمام مهاجر وانصار را به يك صاع[3]  جو كه نان شده بود ويك بز كه طبخ شده  بود بدون اينكه از نان در تنور كم شود واز گوشت در ديگ[4] ، وقضيه پسران  جابر كه آن‌ها را زنده فرمود وبا حضرت طعام خوردند[5] ، وقضيه عمرو بن
عَبْدِودّ واميرالمومنين وشرح مبارزه آن‌ها وكشته شدن عمرو به دست اميرالمومنين وفرمايش پيغمبر كه مى‌فرمايد :
«ضَرْبةُ عَلِيٍّ يَومَ الخَنْدَقِ أَفضَلُ مِنْ عِبَادَةِ الثَقَلَينِ»[6] .
و در بعض اخبار :
«...أفضَلُ مِنْ عِبادَةِ اُمَّةِ مُحمّدٍ  9»[7] .
و در مجمع وبرهان مفصل نقل كرده‌اند[8]  وما فقط به تفسير آيه شريفه اكتفا مى‌كنيم.
 
تفسير :
(يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا) خطاب به تمام مومنين است (اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللهِ عَلَيْكُمْ) كه همين فتح احزاب وخندق به دست اميرالمومنين كه گفتند پيغمبر در مبارزه على با عمرو فرمود :
«بَرَزَ الإيمانُ كُلُّهُ إلَى الكُفْرِ كُلِّهِ»[9] .
كه اگر اين فتح نشده بود اسمى از اسلام باقى نمى‌ماند.
(إِذْ جاءَتْكُمْ جُنُودٌ) كه تمام احزاب هم‌دست شدند وبالغ بر ده هزار وعده شما مومنين بسيار كم، بالغ بر هفتصد يا هزار. خداوند براى نصرت شما (فَأَرْسَلْنا عَلَيْهِمْ رِيحاً) باد سختى وزيد كه لشكر كفر درهم ريخته، ريگ‌هاى بيابان به سر وصورت آن‌ها اصابت مى‌كرد، تمام بساط آن‌ها را برچيده، طعام‌هاى آن‌ها مملو از خاك وريگ شده.
(وَجُنُوداً لَمْ تَرَوْها) ملائكه آمدند به يارى مسلمين ودفع كفار ومشركين واحزاب.
(وَكانَ اللهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصِيراً) خوب وبدِ كارها را مى‌داند. تمام مومنين ومنافقين ورفتار وكردار آن‌ها را مى‌بيند.

[1] .  ترجمه ديگر: اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، نعمت خدا را بر خود به ياد آوريد، آنگاه كهلشكرهايى به سوى شما در آمدند، پس بر سر آنان تندبادى ولشكرهايى كه آن‌ها رانمى‌ديديد فرستاديم، وخدا به آنچه مى‌كنيد همواره بيناست.
[2] .  غزوه خندق (احزاب) : علت نامگذارى اين جنگ به غزوه خندق اين بود كه مسلمانان بهپيشنهاد سلمانى فارسى وبراى مقابله با لشكريان انبوه دشمن، تصميم گرفتند كه به دورشهر مدينه خندقى حفر كنند تا مانع هجوم دشمن شود وعلت نامگذارى آن به جنگاحزاب اين بود كه از اكثر اقوام وطوايف شبه جزيره عربستان در اين جنگ شركت كردهبودند. اين جنگ در 17 شوّال سال 4 هجرى روى داد. تعداد افراد دشمن كه متشكل ازقريش ويهوديان بنى نضير، بنى قريظه وبنى غطفان بود به 10 هزار نفر، وتعداد لشكرمسلمانان به 3 هزار نفر مى‌رسيد. در اين جنگ مبارزه مشهور بين عمرو بن عَبْدِودّ كه بهگفته منابع تاريخى معادل هزار نفر مى‌جنگيد واميرالمؤمنين على بن ابى طالب  7 روىداد كه اميرالمؤمنين  7، عمرو را كُشت وحديث معروف «برز الإيمان كلّه إلى الشرككلِّه» وغيره از زبان مبارك رسول اكرم  9 در شأن أميرالمؤمنين  7 صادر گرديد. اينغزوه به مدت 20 روز به طول انجاميد ومحل آن بيرون مدينه ودر طرف مسجد فتح بود.ر. ك: منتخب التواريخ: باب اول، فصل دهم (در دست اقدام توسط مؤسسه جهانىسبطين  8 است).
[3] .  صاع : پيمانه‌اى است كه احكام اسلام از جمله كفاره وفطريه بر آن جارى است ومعادلچهار مُدّ يا يك من تبريز يا سه كيلو گرم است.
[4] .  ر. ك: تفسير قمى: ج2، ص154؛ عيون الاثر: ج2، ص35؛ السيرة الحلبية: ج2، ص 438وبحارالأنوار: ج18، ص24، ح2.
[5] .  اين مطلب در منابع يافت نشد.
[6] .  ضربت على در روز جنگ خندق از عبادت جن وانس با فضيلت تر است.
[7] .  ]ضربه على در روز خندق[ برتر از عبادت امت محمد  9 است. ر. ك: المستدرك«حاكم»: ج3، ص254؛ المواقف: ص628؛ الفصول المهمة «ابن صباغ»: ج2، ص1169؛مشارق انوار اليقين: ص312؛ عوالى اللالى: ج4، ص86 (با اندكى تفاوت).
[8] .  مجمع البيان: ج8، ص531 وتفسير البرهان: ج4، ص419.
[9] .  همه ايمان در مقابل همه شرك قرار گرفته است. كنز الفوائد: ص137؛ شرح نهج البلاغة«ابن ابى الحديد»: ج13، ص18؛ الطرائف «ابن طاووس»: ص35؛ عوالى اللالى: ج4،ص88 وبحارالأنوار: ج20، ص215، ح2.

نوشتن دیدگاه