بـهـشـت جـايـى اسـت بـسـيـار گـسـتـرده و بـزرگ كه پهنايش همچون پهناى آسمان ها و زمين است .(1) بـهـشـت داراى درخـتـان خـوشـرنـگ ، خوشبو و پر برگ است (2) كه سـايـه (3) آن هـا گـسترده (4) است . جويبارها و آبشارها از درون باغ ها جـارى اسـت ؛(5) نهرهايى از آب زلال و گوارا، با طعم مطبوع هميشگى ، نهرهايى از شـراب طـهـور كـه مـايـه لذّت نـوشـنـدگـان اسـت و نـهـرهـايـى از عـسـل مـصـفـّا(6) در بـهـشـت بـه چـشـم مـى آيـد. بـهـشـتـيـان از انواع ميوه هاى فراوان ،(7) از هـر نـوع كـه بـخـواهـنـد برمى چينند(8) گوشت پرندگان از هر گـونـه كـه بـخـواهـنـد در آن هـسـت و نيز(9) همسرانى زيبا از حورالعين ، كه همچون مـرواريـد در صـدفـند؛(10) همه آنان دوشيزه اند و كسى به اين زيبارويان دست نزده اسـت . آنـان تـنـهـا به همسرشان عشق مى ورزند و خوش زبان و هم سنّ و سالند.(11) زنـانِ بـهـشـتـىِ از جـنـس اهـل دنـيـا، از حـورالعـيـن زيباترند(12) و نيكوترين اخلاق و زيـبـاتـريـن رخسار را دارند.(13) خدمتكارانى از پسران زيباروى بهشتى ، كه هميشه نـوجـوانـنـد و پـيـوسته به خدمت ، گرداگرد آنان مى گردند(14) و هرگاه به آنان بـنـگـرنـد، گـمـان مـى رود مـرواريـد پـراكنده اند.(15) كوزه ها و ظرف هاى شايسته بـلوريـن پـر از غـذا و بـهـترين نوشيدنى ها و جام هاى طلايى و نقره اى از شراب ناب بهشتى (16) كـه نـه بـهـشـتـيـان از آن سردرد مى گيرند و نه مست مى شوند.(17) بـهـشـتيان با لباس هاى حرير بهشتى (18) بر فرش هايى با آسترهايى از ديبا و ابـريـشـم بـر تـخـت هـايـى تـكـيـه زده انـد كـه بـا بهترين و زيباترين پارچه هاى سبز رنگ پوشانده شده اند(19) و نه آفتاب را در آن جا مى بينند و نه سرما را.(20) خـلاصـه آن كـه بـهـشـت پـر از نـعمت است (21) و نيكوترين جايگاه و استراحتگاه است (22) و هـر چـه دل هـا مـى خـواهـد و چـشـم هـا از آن لذّت مـى بـرد، در بـهـشـت هـسـت (23) و هـر چـه بـخـواهـنـد، آمـاده و فـراهـم اسـت و از هـمـه بـالاتـر، خشنودى و آمرزش پروردگارشان شامل حال آن هاست :(24)
((وَعـَدَ اللّهُ الْمـُؤْمـِنـيـنَ وَالْمـُؤْمِناتِ جَنّاتٍ تَجْرى مِنْ تَحْتِهَا الاَْنْهارُ خالِدينَ فيها وَمَساكِنَ طَيِّبَةً فى جَنّاتِ عَدْنٍ وَ رِضْوانٌ مِنَ اللّهِ اَكْبَرُ ذلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظيمُ))(25)
خداوند به مردان و زنان با ايمان ، باغ هايى از بهشت و عده داده كه نهرها از زير آن جارى است ؛ جـاودانـه در آن خـواهـنـد مـانـد و مـسـكن هاى پاكيزه اى در بهشت هاى عَدْن [نصيب آنان ساخته ]؛ و رضاى خدا [از همه اين ها] برتر است و رستگارى بزرگ همين است .
اين آيه ، بخشى از رحمت الهى را كه شامل حـال افـراد بـا ايمان است ، بيان كرده و برخى ويژگى هاى آن را برشمرده است : يكى آن كه ايـن نـعمت بزرگ ، فناناپذير است و افراد با ايمان ، جاودان در آن به سر مى برند، و ديگر آن كـه خـداونـد منزلگاه هاى پرنعمت و پاكيزه در قلب بهشت را در اختيارشان مى گذارد. از همه مهمتر، پاداش معنوى و روحانىِ رضايت و خشنودى خداوند است كه نصيب مؤ منان راستين مى شود و اين نعمت الهى چنان ارجمند است كه هيچ كس نمى تواند آن را وصف نمايد.(26)
در تفسير عياشى از امام سجّاد(ع )روايت است كه فرمود:
وقـتـى اهل بهشت وارد بهشت شوند و ولىّ [دوستدار و مطيع ] خدا به جنّات وقصرهاى خود درآيد و هر مؤ منى بر تخت خود تكيه زند، خدمتگزارانش به دورش حلقه مى زنند و شاخه هاى پرميوه ، خـود را بـه سويش خم مى كنند و در پيرامونش چشمه سارها جوشيدن مى گيرد و از چشم اندازش نهرها به جريان مى افتد و برايش سفره ها گسترده مى گردد و پشتى ها برايش مى گذارند و هـر چـه را بخواهد پيش از آن كه بر زبان آورد، خدمتكارانش حاضر مى سازند و زنان حورالعين از جـنـان بـراى او بـيرون مى آيند. و او آن قدر كه خدا بخواهد در آن جايگاه مى ماند. تا اين كه پـروردگـار جـبـّار بـراى آنـان تـجـلّى كـرده ، مـى فـرمـايـد: ((اى اوليـاى مـن و اى اهـل طـاعـت مـن و اى سـاكـنـان بـهـشت ، كه در جوار من منزل گرفته ايد! آيا مى خواهيد به شما از كـرامـتـى بـالاتـر از آنـچـه داريـد خبر دهم ؟)) عرض مى كنند: ((پروردگارا، آن چيست كه از اين بهشت ، كه هر چه بخواهيم در آن مى يابيم ، بهتر و بالاتر است ؟))
بـار ديـگر همان پرسش تكرار مى شود و عرض مى كنند: ((پروردگارا، آن كدام خيرى است كه بهتر از اين بهشت است ؟)) خداى تعالى مى فرمايد: ((رضايت من از شما و دوستى من به شماست كه از اين لذت ها و نعمت ها بهتر است ... .))(27)
هـمچنين ، در آيات ديگر، خداى متعال ، پس از آن كه متذكر مى شود كه در روز قيامت نه از پاداش كـسـى كـاسـتـه مـى شـود و نـه بـه كـيـفـر كـسـى افـزوده مـى گـردد، بـلكـه جـز بـه آنـچـه عمل كرده اند، جزا داده نمى شوند،(28) مى فرمايد:
((اِنَّ اَصْحابَ الْجَنَّةِ الْيَوْمَ فى شُغُلٍ فاكِهُونََ هُمْ وَ اَزْواجُهُمْ فى ظِلالٍ عَلَى الاَْرائِكِ مُتَّكِئُونََ لَهُمْ فيها فاكِهَةٌ وَ لَهُمْ ما يَدَّعُونََ سَلامٌ قَوْلاً مِنْ رَبٍّ رَحيمٍ))(29)
بـهشتيان ، امروز به نعمت هاى خدا مشغول و مسرورند. آنان و همسرانشان در سايه ها[ى قصرها و درخـتـان بـهـشتى ] بر تخت ها تكيه مى زنند. براى آنان در بهشت [هرگونه ] ميوه هست و هر چه بخواهند. از سوى پروردگار مهربان [به آنان ] سلام گفته مى شود.
چنان كه ملاحظه مى شود، اين آيات ، بهشتيان را غرق در نعمت هاى مادّى و معنوى معرفى مى كند و دسـتـه اى از لذت هاى مادّى و معنوى را برمى شمرد. امّا مهمتر و لذتبخش تر از همه ، نعمت معنوى اسـت كـه در آيـه آخـر، بـه آن اشـاره شـده اسـت ، و آن ، هـمـان سلام و تحيّت خداى رحيم است كه سـرشـار از محبّت است ؛ ندايى است كه بهشتيان را غرق در معنويت و سرور مى كند و چه لذّتى بالاتر از آن !
و اينك به بخش ديگرى از لذت هاى معنوى اشاره مى شود:
بهشتيان ، با قلبى پاك و دور از هرگونه كدورت زندگى مى كنند. قرآن مى فرمايد:
((وَ نَزَعْنا ما فى صُدُورِهِمْ مِنْ غِلٍّ))(30)
آنچه در دل ها از كينه و حسد دارند، برمى كَنيم [تا در صفا و صميميّت با هم زندگى كنند].
داراى نفس مطمئنّه هستند:
((يـا اَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةَُ ارْجِعى اِلى رَبِّكِ راضِيَةً مَرْضِيَّةًَ فَادْخُلى فى عِبادىَ وَادْخُلى جَنَّتى ))(31)
تو اى روح آرام يافته ، به سوى پروردگارت بازگرد در حالى كه هم تو از او خشنودى وهم او از تو خشنود است . پس داخل شو در بندگانم و در بهشتم وارد شو!
در بـهـشـت سـخـن لغو و گناه آلودى نشنوند.(32) دورى از گناه ، بيهودگى ، دروغ ، تـهـمـت وخـيـانـت بـرتـريـن لذت مـعـنـوى اسـت و هـمـچـنـيـن شـادى ، جـزو نـعـمـت هـايـى اسـت كـه اهل بهشت از آن برخوردارند و چنين بدانان خطاب مى شود:
((اُدْخُلُوا الْجَنَّةَ لا خَوْفٌ عَلَيْكُمْ وَ لا اَنْتُمْ تَحْزَنُونَ))(33)
داخل بهشت شويد كه نه ترسى داريد و نه غمناك مى شويد.
و آنان خدا را شكر مى كنند و مى گويند:
((اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذى اَذْهَبَ عَنَّا الْحَزَنَ))(34)
ستايش خدايى را كه غم را از ما زايل كرد.
****************************************************************************************
1 - حديد (57)، آيه 21؛ آل عمران (3)، آيه 132.
2 - واقعه (56)، آيه 29.
3 - رعد (13)، آيه 35.
4 - واقعه (56)، آيه 30.
5 - رعد (13)، آيه 35.
6 - محمد (47)، آيه 15.
7 - واقعه (56)، آيه 32؛ محمد (47)، آيه 15.
8 - همان (56)، آيه 20.
9 - همان ، آيه 21.
10 - همان ، آيه 22 ـ 23.
11 - همان ، آيه 36 ـ 37؛ الرحمن (55)، آيه 56.
12 - مجمع البيان ، ج 9، ص 211.
13 - من لا يحضره الفقيه ، ج 3، ص 299، ح 15.
14 - واقعه (56)، آيه 17.
15 - انسان (76)، آيه 19.
16 - واقعه (56)، آيه 18؛ انسان (76)، آيه 15؛ زخرف (43)، آيه 71.
17 - همان ، آيه 19.
18 - انسان (76)، آيه 12.
19 - الرحمن (55)، آيات 54 و 76.
20 - انسان (76)، آيه 13.
21 - شعرا (26)، آيه 85.
22 - فرقان (25)، آيه 34.
23 - زخرف (43)، آيه 71.
24 - فصّلت (41)، آيه 31.
25 - توبه (9)، آيه 72.
26 - تفسير نمونه ، ج 8، ص 37 ـ 39.
27 - تفسير الميزان ، ترجمه فارسى ، ج 9، ص 468، دفتر انتشارات اسلامى .
28 - يس (36)، آيه 54.
29 - همان ، آيات 55 ـ 58.
30 - اعراف (7)، آيه 43.
31 - فجر (89)، آيات 27 ـ 30.
32 - واقعه (56)، آيه 25.
33 - اعراف (7)، آيه 49.
34 - فاطر (35)، آيه 34.
