به سال چهل و سه هجرى در شب عيد فطر بنا به نقل صحيحترين تاريخ، عمرو بدرود زندگى گفت و روايت ديگرى هم در تاريخ وفات او هست، نزديك نود سال زندگى كرد و به قول عجلى نود و نه سال زندگى نمود.
يعقوبى در ج 2 ص 198 تاريخش گويد: همينكه مرگ عمرو بن عاص فرا رسيد، به پسرش گفت: پدر تو دوست داشت كه در جنگ " ذات السلاسل "مرده باشد، من در امورى دخالت نمودم و نمى دانم آيا چه حجت و دليلى در محاكه خداخواهم داشت، سپس نظر به اموال و ثروت خود كرد و ديد كه چقدر فراوان است، گفت: كاش ثروت من، پشكل شتر بود، و اى كاش سى سال قبل از اين مرده بودم.
من دنياى معاويه را آباد و مهيا كردم در حاليكه دين خود را باختم، دنيا را مقدم داشتم و آخرتم را رها نمودم، در طريق رشد و صلاح بودم و نابينا شدم تا اجلم فرا رسيد گوئى مى بينم معاويه مال و ثروت مرا در اختيار خود خواهد گرفت و بعد از مردنم، نسبت به شما بدرفتارى خواهد نمود
ابن عبدالبر در ج 2 ص 436 " الاستيعاب " نگاشته: هنگامى كه عمرو بن عاص در بستر مرض بود، ابن عباس به ديدن او آمد و پس از سلام جوياى حالش شد، در جواب گفت: در مرحله اى قرار گرفتم كه احساس مى كنم، كمى از امر دنيايم را آباد ساختم و بسيارى از دين خود را تباه ساختم و اگر آنچه را كه تباهش نموده ام اصلاح كرده و آنچه را كه اصلاح كرده ام تباه ساخته بودم، هر آينه قرين رستگارى مى شدم، اكنون اگر مى توانستم جبران گذشته را بكنم و بحالم سودى داشت، اين كار را مى كردم و اگر مى توانستم از اين مهالك فرار كنم، فرار مى كردم اكنون خود را بين زمين و آسمان معلق مى بينم، نه با نيروى دستانم مى توانم بالا روم و نه قدرت آن را دارم كه به زمين فرود آيم و روى پاى خود قرار گيرم
اكنون اى برادرزاده مرا پندى ده تا از آن بهره گيرم. ابن عباس در جواب عمرو گفت: هيهات، چقدر دور است كه به مقصد برسى اينك، برادرزاده تو نيز برادر و همانند تو است، تو گريه نخواهى كرد مگر آنكه منهم خواهم گريست، چگونه كسيكه خود را مقيم اين دنيا مى داند به رفتن به سراى ديگر ايمان مى آورد؟
عمرو گفت: حتى در اين هنگام كه به هشتاد و چند سال رسيده ام و مرگم فرا رسيده، مرا از رحمت خدا مايوس مى كنى؟
بار خدايا ابن عباس مرا از رحمت تو مايوس مى سازد، آنچه مى خواهى از من بگير تا خشنود گردى
ابن عباس گفت: هيهات اين آرزوئى دور و دراز است، تو نو را مى گيريد و كهنه و فرسوده را مى دهى عمرو گفت: اى ابن عباس از جان من چه مى خواهى؟ كلامى نگفتم مگر اينكه عكس آن را از تو شنيدم
عبدالرحمن بن شماسه گويد: چون زمان مرگ عمرو عاص رسيد، گريست، فرزندش عبدالله گفت: چرا گريه مى كنى؟ آيااز مرگ هراسانى؟
گفت: نه بخدا قسم، بلكه از بعد از مرگ مى ترسم، فرزند شروع به دلدارى پدر نمود و گفت: پدر سوابق تو خوب بوده است، تو از صحابه رسول خدا بودى وپيروزيهاى شامش را به او يادآور نمود.
عمرو گفت: برتر از همه اين مطالب را از دست داده ام، شهادت به وحدانيت خدا كه من سه دوره را ى كردم كه در هر دوره اى حالت و روحيه خود را مى دانستم؟ در آغاز امر كافر بودم و سختترين دشمنان رسول خدا "ص" اگر د رآن زمان مرده بودم، آتش دوزخ بر من واجب مى شد و چون با رسول خدابيعت كردم، حيا و شرم من از تمام مردم نسبت به حضرت بيشتر بود و هيچگاه از فرط شرم، چشم خود را از صورت حضرت پر نكردم و اگر د رآن موقع مرده بودم مى گفتيد: برعمرو گوارا باد اسلام آورد و خير و سعادت به او روى آورد و در بهترين حالات مرد،اميد بهشت براى او هست.
سپس به حكومت رسيدم و مبتلا به قضايائى شدم نمى دانم كه به نفع من بود يا بر ضررم، هنگام مرگ كه كسى بر من نگريد و جنازه ام را مشايعت نكنند، بند كفنم را محكم ببنديد من مورد خصومت خواهم بود، خاك را بر من بريزيد به هر طرف كه قرار بگيرم، جانب راست من سزاوارتر از طرف چپ من نخواهد بود كه بر خاك قرار گيرد.

نوشتن دیدگاه