بطور کلى شک نيست که معرفت نبوت ورسالت عامه مقدم بر امامت عامه است، يعنى شناخت اينکه بر خدا لازم است (بر حسب قاعده لطف وبه مقتضاى ربانيّت ورحمانيّت وهادويّت وفياضيّت وبراى اتمام حجت بر بندگان واينکه نقض غرض از آفرينش انسان که بايد به مراتب بلند کمال علمى وعملى برسد پيش نيايد) پيغمبر بفرستد تا بندگان را در فکر وعمل راهنمائى کنند وبه آنها برنامه بدهند، بر شناخت اينکه پس از پيغمبر نيز بايد شخصى که معصوم باشد وافعال واقوالش حجت باشد از جانب خدا به وسيله پيغمبر منصوب ومعين گردد، مقدم مى باشد چنانکه معرفت نبوت ورسالت خاصه نيز بر معرفت امامت خاصه مقدم است، يعنى شناخت اينکه شخص شخيص صاحب خُلق عظيم حضرت خاتم الانبياء (صلى الله عليه وآله وسلم) پيغمبر ورسول خدا است بر شناخت شخص امامان واولياى امر بعد از آن حضرت مقدم است وچنانچه کسى معرفت به نبوت عامه نداشته باشد معرفت به امامت عامه که مترتب بر آن است، حاصل نخواهد شد.
همچنين اگر معرفت به نبوت خاصه واينکه شخص حضرت خاتم الانبياء (صلى الله عليه وآله وسلم) پيغمبر است پيدا نکرده باشد، معرفت خلفاء واوصياء واولياى امور بعد از آن حضرت بى مفهوم وغير قابل تصور است.
با اين همه، در اين دعا مقصود از نبى در جمله اوّل ورسول در اين جمله شخص حضرت رسول اکرم محمد مصطفى (صلى الله عليه وآله وسلم) است، چنانکه مقصود از حجت نيز شخص حضرت خاتم الاوصياء امام عصر ـ أرواحنا فداه ـ است.
وچنانکه در شرح جمله اوّل توضيح داده شد، دعا کننده به نبوت رسالت رسول اعظم (صلى الله عليه وآله وسلم) وولايت حضرت حجة ابن الحسن ـ عجل الله تعالى فرجه ـ معرفت دارد، مقصودش از اين دعا وطلب معرفت يا مسئلت ثبات وبقاء بر آن، يا کمال معرفت ونيل به درجات بالاتر است ويا اينکه از خدا مى خواهد خودش به مقتضاى (انّ قلوب بنى آدم بين اصبعين من أصابع الرحمان يصرفها کيف يشاء)(20) و(العلم نور يقذفه الله فى قلب من يشاء) نسبت به مقامات رسول اکرم (صلى الله عليه وآله وسلم) در قلب او معرفت القا فرمايد.
واضح است که درجات معرفت به پيغمبر نيز متفاوت است که کمترين مراتب آن اين است که او را بين خالق وخلق، در ابلاغ تعاليم وتکاليف واوامر ونواهى خدا واسطه وسفير وفرستاده وصاحب معجزه ومعصوم بداند.
مراتب بعدى معرفت اين است که آن حضرت را اشرف وافضل تمام ممکنات از ملائکه وانبياء وديگران، وخُلق اعظم واعظم خَلق وصاح مقام ولايت بر عالم امکان واقرب ونزديک تر از هر مخلوقى به خدا بداند بحدى که جبرئيل نيز در ليلة المعراج از ادامه صعود وهمراهى با آن حضرت بازماند گفت: (ليس لى أن أجوز هذا المقام(21)  براى من گذشتن (وپيش رفتن) از اين مقام نيست).
واز آن حضرت روايت است که فرمود: (لى مع الله وقت لا يسعه ملک مقرب ولا نبى مرسل).
چون گذشت احمد ز سدره مرصدش
گفت او را هين بيا اندر پيم
باز گفتا کز پيم آى ومَايست
گفت بيرون زين حد اى خوش فرمن
احمد ار بگشايد آن پر جليل
فاق النبيين فى خلق وفى خُلق
وکلهم من رسول الله ملتمس
دع ما ادعته النصارى فى نبيهم
محمد کاز ازل تا ابد هر چه هست
چراغى که انوار بينش از او است
واز مقام جبرئيل واز حدش
گفت رو رو که حريف تو نيم
گفت روزين پس مرا دستور نيست
گر زنم پرى بسوزد پر من
تا ابد مدهوش ماند جبرئيل
ولم يدانوه فى علم ولا کرم
غرفاً من اليم أو رشفاً من الديم
واحکم بما شئت مدحاً فيه واحتکم
به آرايش نام او نقش بست
فروغ همه آفرينش از او است
وبنا بر اين عرفان وشناخت چنين پيغمبرى در شناخت ومقام حجت وجانشينان وخلفاى او کمال تأثير را خواهد داشت زيرا جانشين وخليفه بايد منعکس کننده اوصاف ومقامات کسى که از او خلافت مى نمايد باشد ونمونه او واعمال او ورفتار او استمرار بخش دعوت وحرکت او باشد واگر پيغمبر را نشناسد يا در معرفت او قصور يا وقوف داشته باشد به همان مقدار حجت خدا وخليفه پيغمبر را نشناخته است.
لذا مطالعه تاريخ زندگى پيغمبر (صلى الله عليه وآله وسلم) وتأمل وتفکر در حالات وشؤون ومقامات ومواقف آن حضرت وتلاش براى دريافت رسالت آن حضرت که اعظم وخاتم رسالات آسمانى وجامع جميع رهنمودها به سعادات دنيوى واخروى ومادّى ومعنوى است، براى افزايش وگسترش واستحکام معرفت آن حضرت وخلفاى او وبلکه براى تکميل وتقويت معرفت الله لازم ومطلبى است که سالک الى الله وطالب مقامات عرفانى نبايد از آن غافل بماند.

 - پاورقی -

(20) مصابيح الانوار شبر، ج1، ص424، حديث77.
(21) بحار الانوار، ج18، ص403، ح106.

نوشتن دیدگاه