ƒ27 «قالَ سَنَنْظُرُ أَ صَدَقْتَ أَمْ كُنْتَ مِنَ الْكاذِبِينَ»

ترجمه :
27. فرمود حضرت سليمان به هدهد: زود باشد ما نظر كنيم و تحقيق كنيم كه آيا راست گفته‌اى يا از دروغگويان بوده‌اى.
 
تفسير :
[ضرورت تأمّل در شنيده‌ها]
اولاً، اين آيه دستورى است براى اينكه اگر كسى خبرى آورد و نقل كرد نبايد بدون تأمل تصديق كرد و نبايد رد كرد و تكذيب نمود [بلكه] بايد مطالبه دليل كرد و از روى مدرك حكم كرد كه مخبر معصوم باشد، مثل انبيا و اوصيا يا خبر محفوف[1]  به قرائن قطعيه باشد. حتى انبيا كه مدعى نبوت بودند بايد مدرك و دليل داشته باشند به اقامه معجزه يا اخبار نبى ثابت النبوه يا معصوم ثابت العصمه. ولى امروز معمول بين بسيارى ]از مردم[ عكس اين قضيه است. مطالبى كه در روزنامه‌ها و مقالات خارجه و داخله است كأنّه وحى منزل مى‌دانند و باور مى‌كنند يا در اشعار شعرا مدرك مى‌گيرند و اما فرمايشات علما را موهومات مى‌پندارند.
 
سؤال:
پس چرا علما بر طبق اخبار روات فتوا مى‌دهند و عوام به قول آن‌ها اخذ مى‌كنند و تقليد مى‌كنند؟
 
جواب:
اولاً، در باب اصول الدين دليل قطعى لازم است و جاى تقليد نيست، چنانچه در ضروريات دين و ضروريات مذهب و اجماعيات هم جاى تقليد نيست. و اما در فروع، چون در زمان غيبت باب علم مسدود است و دليل قطعى داريم از ائمه معصومين كه اخبارى كه از آن‌ها رسيده و وثوق به صدورش داريم، چه خبر صحيح باشد كه تمام روات آن عدل امامى باشد يا موثق باشد كه اطمينان به صدورش داريم، ولو بعض رواتش امامى نباشند يا حسن باشد و معارض نداشته باشد و منافى با مسلّميات دينى نباشد معتبر است و واجب العمل و اما اخبار ضعيفه يا مرفوعه يا مرسله اعتبار ندارد. و اما عوام از باب رجوع جاهل به عالم و ادله قطعيه واجب است تقليد كنند يا عمل به احتياط آن هم به شرائط آن.
(قالَ سَنَنْظُرُ أَ صَدَقْتَ أَمْ كُنْتَ مِنَ الْكاذِبِينَ).
 
اشكال:
بر فرض معلوم شد كه هدهد صادق است، چنانچه معلوم هم شد، لكن اين رفع مسئوليت نمى‌كند و عذرى براى غيبتش نمى‌شود، زيرا به اجازه سليمان نبوده.
 
جواب:
اولاً، ممكن است كه بعد از معلوم شدن صدق هدهد، مورد عفو سليمان واقع شود و ثانياً، چون مأمور بود به تفتيش براى آب، گردش مى‌كرد در اطراف زمين [كه به طور اتفاقى] برخورد كرد به مملكت سبأ و مطلب مهمى براى او كشف شد كه يقين به رضاى سليمان داشت كه اين خبر را به او برساند. فقط از وقت مقرر خود قدرى تأخير انداخته [بود]. حضرت سليمان فرمود :

______________________________________________________________________

[1] .  محفوف: پيچيده شده.

نوشتن دیدگاه