قاضي نعمان(م 363) و كتاب الولاية

(زمان خواندن: 3 - 6 دقیقه)

قديمي ترين اثري كه بيشترين استفاده را از كتاب الولايه و كتاب مناقب اهل البيت طبري كرده، كتاب شرح الأخبار في فضائل الائمة الاطهار(عليهم السلام)قاضي نعمان بن محمد تميمي مغربي (م 363) اسماعيلي مذهب است. با اين حال، دشواري اين كتاب آن است كه در عين حال كه تصريح به استفاده از كتاب طبري دارد، سند بيشتر نقل ها را ـ به استثناي چند مورد محدود ـ انداخته و به اين ترتيب به ارزش و اعتبار احاديث نقل شده، به شدت لطمه زده است.
     بهره گيري وي از اثر طبري، شامل دو كتاب مناقب اهل البيت يا فضائل امام علي و كتاب الولايه است. براي مثال پس از نقل خبر «أنت أخي و وصيّي و خليفتي مِنْ بعدي» مي نويسد:
ومِمّن رواه و أدخله في كتاب ذكر فيه فضائل علي(عليه السلام) ـ غير من تقدّمت ذكره ـ محمّد بن جرير الطبري و هو أحد أهل بغداد من العامة عن قرب عهد في العلم والحديث والفقه عندهم»(1).
     سپس اشاره به طرق مختلفي دارد كه طبري در نقل اين حديث در كتابش آورده است.(2) در ادامه پس از نقل رواياتي چند از كتاب طبري، بخش عمده اي از احاديث اين كتاب را آورده و از آن با تعبير «وهو كتاب لطيف بسيط ذكر فيه فضائل علي(عليه السلام)» ياد كرده است. سپس به بخش روايت غدير كتاب طبري پرداخته و انگيزه طبري را در تأليف آن بيان مي كند كه شرحش گذشت.(3)

     شايد از اين قسمت، چنين معلوم شود كه مقصود وي از كتاب فضائل علي(عليه السلام) همان كتاب الولايه يا كتابي در فضائل امام علي است كه بخشي از آن در طرق حديث غدير بوده است. وي در انتهاي ِ نقلِ احاديثي در باب وصايت امام علي(عليه السلام) از طبري، باز هم از بساطتي كه طبري در نقل فضائل امام در اين كتاب از خود نشان داده ياد كرده است; «و ما رواه و بسطه من فضائل علي(عليه السلام)...».(4)
     در جمع بايد گفت، در مقايسه ميان كساني كه از اين كتاب طبري مطلبي نقل كرده اند، قاضي نعمان در شرح الأخبار بيشترين استفاده را برده است. جز آن كه، همان گونه كه گذشت، وي اَسناد طبري را در نقل احاديث، بسان بيشتر موارد كتاب، حذف كرده است. از اين رو، در نقل حديث غدير از كتاب طبري، روايات نقل شده در آن كتاب را مفصل نياورده; زيرا تنها سند آنها متفاوت بوده است. با اين حال تصريح دارد كه طبري بابي خاص را به روايت غدير اختصاص داده كه در رد بر ابوبكر سجستاني است. سجستاني گفته بود كه در سفر حجة الوداع، علي(عليه السلام)همراه پيامبر(صلي الله عليه وآله) نبوده و به همين دليل، اساسا روايت غدير نادرست است. اين اظهار نظر، علت و انگيزه تأليف كتاب الولايه توسط طبري است. به نوشته قاضي نعمان: «و احتجّ [الطبري] عَلي ذلك بالروايات الثابتة علي قدم علي ـ صلوات الله عليه ـ من اليمن علي رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ عند وصوله إلي مكة و...»(5) قاضي در باره كتاب الولايه كه بخشي از كتاب فضائل بوده والبته بعدها به طور مستقل نيز شناخته شده، مي نويسد:
«ثمّ جاء أيضا في هذا الكتاب بباب أفرد فيه الروايات الثابتة التي جاءت من رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله بأنّه قال قبل حجة الوداع و بعده: من كنت مولاه فعليّ مولاه، اَلّلهمّ وال من والاه و عاد من عاداه، و انصر مَنْ نصره و اخذل من خَذَله. و قوله: علي ّ أميرالمؤمنين و علىّ أخى، و علىّ وزيرى، و علىّ وصيّى، و علىّ خليفتى على امّتى من بعدى، و علىّ أولى الناس بالناس من بعدى. و غير ذلك مما يوجب له مقامه من بعده، و تسليم الأمّة له ذلك، و أن لايتقدّم عليه أحد منها، و لايتأمّر عليه، فى كلام طويل ذكر ذلك فيه، و احتجاج أكيد أطاله على قائل حكى قوله و لانعلم أحد قال بمثله، و ما حكاه عنه من دفع ما اجتمعت عليه الأمّة عليه و نفيه أن يكون علي(عليه السلام) مع رسول الله ـ صلّى الله عليه و آله ـ فى حجّة الوداع، و عامة أهل العلم، و أصحاب الحديث مجمعون على أنّه كان معه ... فأشغل الطبرى أكثر كتابه بالاحتجاج علي هذا القائل الجاحد الشاذّ قوله الذى لم يثبت عند أحد من أهل العلم.(6)».
     شگفتي قاضي نعمان اين است كه چرا طبري با اين كه خود اين احاديث را نقل مي كند، از مذهب عامه پيروي كرده است; «و أغفل الطبرىّ أو تجاهل خلافه، لما أثبته و رواه و صحّحه ممّا قدمنا ذكره. و حكايته عنه فى علىّ(عليه السلام) وذهب فيه إلى ما ذهب أصحابه من العامة إليه من تقديم أبى بكر و عمر و عثمان عليه»(7).
     پس از نقل روايات غدير، قاضي نعمان، روايات ديگري در فضائل امام علي(عليه السلام) از كتاب طبري نقل كرده كه نخستين آنها حديث طير است; «ونحن بعد هذا نحكى ممّا رواه الطبرى هذا من مناقب علىّ ـ صلوات الله عليه و فضائله الموجبة لما خالفه هو لنؤكّد بذلك ما ذكرناه عنه».96 پس از نقل حديث طير مي نويسد: «وجاء الطبرى بهذا الحديث بروايات كثيرة و طُرُق شتّي».(8) همچنين پس از نقل چند حديث و نيز حديث الرايه مي نويسد: «فجاء الطبري بهذا الخبر و ما قبله من الأخبار من طرق كثيرة».(9) نيز پس از نقل اين خبر از امام علي(عليه السلام) كه خطاب به اصحابش فرمود: كه پس از من، شما را مجبور به لعن بر من مي كنند و در ادامه روايتي از رسول خدا(صلي الله عليه وآله) نقل كرده، مي نويسد: «وهذا ممّا أثبتناه فى هذا الكتاب ممّا آثره الطبرى ّ الذى قدّمنا ذكره».(10)
     پس از قاضي نعمان، شخص ديگري كه از كتاب الولايه طبري بهره برده، بايد به ابن عبدالبرّ اندلسي (368 ـ 463) اشاره كرد كه در بخش زيباي مربوط به شرح حال امام علي(عليه السلام)در كتاب الاستيعاب، سه حديث به نقل از طبري آورده است.(11) البته هيچ تصريحي بر اين مطلب نيست كه وي از كتاب الولايه يا كتاب الفضائل بهره برده باشد، اما به هر روي، طبيعي است كه طبري اين احاديث را در كتاب فضائل علي(عليه السلام) خود آورده باشد.

__________________________________________________________

1 . شرح الاخبار، ج 1، ص 116
2 . همان، ص 117
3 . شرح الاخبار، صص 130 و 131
4 . شرح الاخبار، ج 1، ص 128
5 . شرح الاخبار، ج 1، ص 132
6 . شرح الاخبار، ص 135. مقصود همين سخن است كه امام علي(عليه السلام) در هنگام حجة الوداع در يمن بوده است.
7 . همان، ج 1، ص 136، 137
8 . همان، ص 137
9 . همان، ص 138
10 . همان، ج 1، ص 149
11 . شرح الاخبار، ص 164
100 . الاستيعاب، ج 3، صص 1090، 1118، 1126

نوشتن دیدگاه

تصویر امنیتی
تصویر امنیتی جدید

مؤسسه جهانی سبطین علیهما السلام

loading...
اخبار مؤسسه
فروشگاه
درباره مؤسسه
کلام جاودان - اهل بیت علیهم السلام
آرشیو صوت - ادعیه و زیارات عقائد - تشیع

@sibtayn_fa





مطالب ارسالی به واتس اپ
loading...
آخرین
مولودی
سخنرانی
تصویر

روزشمارتاریخ اسلام

1 شـوال

١ـ عید سعید فطر٢ـ وقوع جنگ قرقره الكُدر٣ـ مرگ عمرو بن عاص 1ـ عید سعید فطردر دین مقدس...


ادامه ...

3 شـوال

قتل متوكل عباسی در سوم شوال سال 247 هـ .ق. متوكل عباسی ملعون، به دستور فرزندش به قتل...


ادامه ...

4 شـوال

غزوه حنین بنا بر نقل برخی تاریخ نویسان غزوه حنین در چهارم شوال سال هشتم هـ .ق. یعنی...


ادامه ...

5 شـوال

١- حركت سپاه امیرمؤمنان امام علی (علیه السلام) به سوی جنگ صفین٢ـ ورود حضرت مسلم بن عقیل...


ادامه ...

8 شـوال

ویرانی قبور ائمه بقیع (علیهم السلام) به دست وهابیون (لعنهم الله) در هشتم شوال سال 1344 هـ .ق....


ادامه ...

11 شـوال

عزیمت پیامبر اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به طایف برای تبلیغ دین اسلام در یازدهم...


ادامه ...

14 شـوال

مرگ عبدالملك بن مروان در روز چهاردهم شـوال سال 86 هـ .ق عبدالملك بن مروان خونریز و بخیل...


ادامه ...

15 شـوال

١ ـ وقوع ردّ الشمس برای حضرت امیرالمؤمنین علی(علیه السلام)٢ ـ وقوع جنگ بنی قینقاع٣ ـ وقوع...


ادامه ...

17 شـوال

١ـ وقوع غزوه خندق٢ـ وفات اباصلت هروی1ـ وقوع غزوه خندقدر هفدهم شوال سال پنجم هـ .ق. غزوه...


ادامه ...

25 شـوال

شهادت حضرت امام جعفر صادق(علیه السلام) ، رییس مذهب شیعه در بیست و پنجم شوال سال 148 هـ...


ادامه ...

27 شـوال

هلاكت مقتدر بالله عباسی در بیست و هفتم شوال سال 320 هـ .ق. مقتدر بالله، هجدهمین خلیفه عباسی...


ادامه ...
012345678910

انتشارات مؤسسه جهانی سبطين عليهما السلام
  1. دستاوردهای مؤسسه
  2. سخنرانی
  3. مداحی
  4. کلیپ های تولیدی مؤسسه

سلام ، برای ارسال سؤال خود و یا صحبت با کارشناس سایت بر روی نام کارشناس کلیک و یا برای ارسال ایمیل به نشانی زیر کلیک کنیدsibtayn@sibtayn.com

تماس با ما
Close and go back to page