در نهج البلاغه امام على عليه السلام براى بستر سازى اصلاحات، غير از گزينش صالحان و ايجاد تقواى سازمانى و توصيه به ساده زيستى، ترك تجملگرايى، حذف بوروكراسى و چاپلوسى (1)، ديدگاه خاصى به كارگزاران مى دهد كه ساختار ادارى را عملا سامان مى دهد، از جمله مى فرمايد:
به راستى كار حكومتى و پست فرماندارى براى تو طعمه و وسيله آب و نان نبوده بلكه امانتى (امانت خدا و مردم) در گردن تو است... (2)
و در خطبه ديگر مى فرمايد:
خداوند بر پيشوايان حق و عدل واجب كرده كه خود را در زندگى، با محرومان همسو سازند تا فقر و نادانى، تنگدست را به هيجان نياورد و به طغيان و فساد نكشاند (3)
و همچنين بر رفع موانع، و رسيدگى حضور به امور مراجعين تاكيد مى كند:
بخشى از وقت خود را به كسانى اختصاص ده كه به تو نياز و كار دارند، در مجلس عمومى با آنان بنشين و بخاطر خدايى كه تو را آفريده فروتن باش و سربازان و نگهبانان خود را زا سر راهشان دور كن تا سخنگوى آنان با تو بدون اضطراب سخن بگويد... (4)
و نيز به كار گزاران خود توصيه مى فرمود:
و نيازهاى مردم را در همان روز كه به تو عرضه مى دارند و ياران و اطرافيانت از پاسخگويى و حل مشكل آنان ناتوانند برآورده كن و كار هر روز را در همان روز انجام ده، زيرا هر روزى، كار مخصوص خود را دارد. (5)
اين كلام به وضوح دلالت بر پاسخگويى و تاءمين نياز و رضايت مراجعين در كوتاه ترين زمان ممكن دارد و سادگى سير ادارى و منفى بودن بوروكراسى را ديكته مى كند. و همچنين در دورى از تشريفات آمده است وقتى مردم شهر انبار به احترام آن حضرت، از مركب ها پياده مى شوند و پيشاپيش امام عليه السلام مى دوند و مى گويند ما اين گونه اميران خود را تعظيم مى كرديم! حضرت على عليه السلام رسما اين حركت را تقبيح كردند. (6)
و در نفى هرگونه چاپلوسى، مى فرمود:
من از شما مى خواهم تا مرا با سخنان زيبا مستاييد... بامن چنانكه با جباران سخن مى گوئيد، حرف نزنيد و آن گونه كه از افراد خشمگين دورى مى كنند و با مستبدان محافظه كارى مى كنند، از من كناره مجوئيد و با ظاهر سازى رفتار مكنيد من و شما بندگان پروردگار يكتائيم. (7)
و نسبت به دقت در استفاده از امكانات دولتى و اموال عموم، كارگزاران خود را توصيه مى فرمود:
قلم هاى خود را نازك بتراشيد و فاصله ميان سطرها را كاهش بپرهيزيد و مقصود را هر چه كوتاهتر بيان كنيد، مبادا پر چرخ كنيد، چرا كه نبايد كمترين زيارتى به اموال مسلمانان برسد. (8)
آيا يك روز اينگونه بوده ايم!؟
آيا ضعف از مكتب علوى است يا از ما!؟
آيا نبايد بيانديشيم و درس هاى عدل و عزت را از على عليه السلام بياموزيم!؟
---------------------------
1- ر.ك نهج البلاغه، نامه 53.
2- ان عملك ليس لك بطعمة و لكنه فى عنقك امانة... نامه 5.
3- ان الله تعالى فرض على ائمه العدل ان يقدروا انفسهم بضعفه الناس كيلا يتبيغ بالفقير فقره. خطبه 209.
4- و اجعل لذوى الحاجات منك قسما... نامه 53.
5- و منها اصدرا حاجات الناس يوم ورودها عليك بما تخرج به صدور اعوانك و امض لكل يوم علمه فان يوم ما فيه. نامه 53.
6- ر.ك نهج البلاغه، حكمت 37.
7- فلا تتكلمونى بما تكلم به الجبابرة و لا تتحفظوا منى بما يتحفظ به عند اهل البادره و لا تخالطونى بالمصانعة. خطبه 216.
8- ادقوا اقلامكم و قاربوابين سطوركم و اخذفوا من فضولكم و اقصدوا قصد ادامه از صحفه قبل: المعانى واياكم و الاكثاره فان احوال المسلمين لاتحميل الاضرار. بحارالانوار، ج 41، ص 105.
----------------------
حسين ايرانى

نوشتن دیدگاه