شهر التمحیص (ماه پاك شدن)
امام زین العابدین (علیه السلام) در دعای استقبال و ورود به ماه رمضان در صحیفه سجادیه این ماه را شهر التمحیص نامیده اند. راغب اصفهانی می نویسد: محص به معنای تخلیص و رهایی شئ از عیب است.
تمحیص به معنای تزكیه و تطهیر است. ماه رمضان ماه تصفیه بر نفس و پاك كردن و برطرف نمودن عیوب و دور كردن خود از گناهان است. ماه صاف كردن قلب و دل از پلیدی هاست. ماه شستن عداوت ها و كینه ها و عقده ها و حسد ها و سایر رذایل اخلاقی است. ماه تخلیص خویشتن از شر گناهان و نجات یافتن و حركت در مسیر فلاح و رستگاری و سعادت است. ماه پاكسازی قلب و روح و ماه خود سازی است.
باز امام سجاد (علیه السلام) در دعای وداع با ماه رمضان می فرمایند:
درود بر تو ای همسایه ای كه دلها (بر اثر عبادت و بندگی) در آن نرم و فروتن گردید و گناهان (بر اثر آمرزش و عفو خدای متعال) در آن كم شد.
درود بر تو! چه بسیار گناهان را محو كردی و چه بسیار عیبها و زشتی ها را پوشاندی

شهرالمغفره (ماه بخشایش)
پیامبر گرامی ص در فضیلت ماه رمضان فرموده اند: شهر رمضان شهر الله عز و جل … و هو شهر المغفره
ماه رمضان، ماه خدا و ماه مغفرت است.(1)
عبدالرحمان بن بشیر از قول امام علی بن الحسین زین العابدین (علیه السلام) نقل می كند كه آن حضرت در ارتباط با ماه رمضان فرمودند: هذا شهر المغفره ماه رمضان ماه مغفرت است.(2)
غفران و مغفرت این است كه انسان از عذاب و عقاب مصونیت پیدا كند، خدای متعال از تقصیرات او درگذرد، گناه او را بیامرزد و استغفار، تقاضای این وضعیت است از پروردگار با گفتار و كردار.
امام صادق (علیه السلام) از قول پدران خویش از قول حضرت علی (علیه السلام) نقل می كند كه ایشان فرمودند: در ماه رمضان زیاد استغفار و دعا كنید كه دعا، بلا را از شما دفع می كند و استغفار، گناهانتان را محو می كند.(3)
پیامبر گرامی اسلام فرموده اند خدای متعال در سراسر ماه رمضان می گوید:
آیا استغفار كننده ای هست تا گناه او آمرزیده شود و به مغفرت برسد؟ همچنین در جای دیگر فرموده اند:
فرشتگان الهی روز و شب برای روزه داران در ماه رمضان طلب آمرزش می كنند.(4)
امام صادق (علیه السلام) از قول پدران خویش از پیامبر گرامی نقل می كند كه فرمودند:
كسی كه ماه رمضان روزه بگیرد، شهوت خودرا حفظ كند، زبان خود را نگهدارد و از اذیت كردن مردم خودداری كند، خداوند همه گناهان او را می بخشد.(5)

رسول خدا(صلی الله علیه و آله) در خطبه شعبانیه می فرمایند:
بدبخت كسی است كه از غفران الهی در این ماه بزرگ محروم بماند.”

در روایت دیگری پیامبر گرامی فرموده اند: كسی كه در ماه رمضان آمرزیده نشود در كدام ماه آمرزیده می شود؟(6)

هشام بن حكم می گوید: امام صادق علیه السلام فرمودند:
كسی كه در ماه رمضان آمرزیده نشود تا ماه رمضان آینده آمرزیده نمی شود مگر در عرفات در مراسم حج حاضر شود.(7)

شهر العتق (ماه رهایی از آتش)
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) در اهمیت ماه رمضان فرمودند: شهر رمضان شهر الله عز و جل و … و هو شهر العتق من النار
ماه رمضان ماه خدا … و ماه آزادی از آتش است(8) امام زین العابدین (علیه السلام) نیز در دعایی كه در ماه رمضان هر روز می خواندند این ماه را شهر العتق من النار نامیده اند.(9)
پیامبر گرامی در ارتباط با فلسفه نامگذاری ماه رمضان به ماه آزادی از آتش می فرمایند:
ماه رمضان را شهر العتق نامیده اند چون در هر شب و روز این ماه ششصد بنده از آتش آزاد می شود ودر آخر آن هم مثل آنچه در گذشته آزاد شده آزاد می شود.(10)
و در كلام دیگر می فرمایند:
كسی كه در ماه رمضان روزه بگیرد و شهوت و زبان خویش را حفظ كند و از اذیت و آزار دیگران خودداری كند … خداوند متعال او را از آتش جهنم نجات می دهد و آزاد می كند.(11)
امام محمد باقر (علیه السلام) نیز می فرمایند هنگامی كه حضرت موسی بن عمران (علیه السلام) با خدای متعال سخن گفت پرسید:
خدایا پاداش كسی كه در روشنایی روز به خاطر رضایت تو روزه بگیرد چیست؟ خدای متعال به او وحی كرد: ای موسی بهشت من و امان از ترس روز قیامت و آزادی از آتش جهنم، پاداش اوست.(12)

شهر الانابه (ماه بازگشت به سوی خدا)
پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد بن عبدالله ص در توصیف ماه رمضان می فرماید: هو شهر الانابه ماه رمضان ماه انابه است.”(13)
امام زین العابدین (علیه السلام) نیز چنین فرموده اند: هذا شهر الانابه این ماه، ماه انابه است.(14)

راغب اصفهانی در مفردات خود در توضیح این كلمه می نویسد:النوب رجوع الشی مره بعد اخری و… الانابه الی الله تعالی الرجوع الیه بالتوبه و اخلاص العمل. توبه بازگشتن به سوی چیزی است مرتبه ای بعد از مرتبه دیگر و انابه به سوی خداوند بازگشتن به سوی اوست با توبه و اخلاص عمل.
امام خمینی (ره) در ارتباط با تفاوت توبه وانابه در چهل حدیث این گونه نوشته اند: حقیقت توبه رجوع از احكام و تبعات طبیعت است به سوی احكام روحانیت و فطرت. چنانكه حقیقت انابه رجوع از فطرت و روحانیت است به سوی خداوند و سفر كردن و مهاجرت نمودن از بیت نفس است به سوی سر منزل مقصود. پس منزل توبه مقدم بر منزل انابه است.
امام سجاد (علیه السلام) در دعای هر روز ماه رمضان از خدای متعال چنین می خواسته اند: اللهم ارزقنی فیه … الانابه …
بار خدایا در این ماه انابه را نصیب و روزی من بگردان.

شهر الطهور (ماه طهارت و پاكیزگی)
امام چهارم حضرت علی بن الحسین (علیهما السلام) در صحیفه سجادیه در دعای خویش هنگام رسیدن ماه رمضان، این ماه را شهر الطهور نامیده اند، راغب اصفهانی در توضیح این كلمه در مفردات می نویسد: طهارت دو قسم است طهارت جسم و طهارت روح و كلمه طهور بر وزن فعول در لغت یا مصدر است همچون وضوء و وقود و یا اسم است: اما غیر مصدر همچون فطور كه اسم است برای آنچه با آن افطار می شود و یا صفت است همچون رسول و طهور آنگونه كه اصحاب شافعی گفته اند از نظر لفظ به معنای مطهر نیست زیرا فعول از افعل و فعل بنا نمی شود فقط از فعل بنا می شود ولی طاهر دو قسم است یكی آنكه طهارت از خودش تجاوز نمی كند. مثل طهارت لباس كه طاهر غیر مطهر است و دیگری طهارتی است كه طهارت از خودش تعدی می كند و خدای متعال به همین اساس آب را طهور نامیده است كه پاك و پاك كننده است.
ماه رمضان ماه پاك شدن و ماه پاكیزگی است. به تعبیری هم خود ماه پاك است و هم طهارت از آن به انسانها سرایت    می كند و آنها را پاك می كند. در این ماه فصل نوینی از طهارت به روی انسان گشوده می شود.

امیرالمؤمنین امام علی (علیه السلام) می فرماید: هنگامی كه هلال ماه رمضان را دیدی بگو: اللهم انی اسئلك خیر هذا الشهر و طهوره.
بار خدایا خیر و خوبی این ماه و پاكی آن را از تو درخواست می كنم.(15)

امام سجاد علیه السلام در صحیفه، در دعای وداع با این ماه می فرماید: درود بر تو برای آنكه با بركات و نیكیها بر ما وارد شدی و پلیدی گناهان را از ما شستی.

شهر البركه (ماه بركت)
پیامبر گرامی (صلی الله علیه و آله و سلم) در توصیف ماه رمضان چنین فرموده اند: شهر رمضان شهر الله عز و جل … و هو شهر البركه ماه رمضان ماه خدا و ماه بركت است.(16) صاحب مفردات می گوید:
بركت، ثبوت خیر و خوبی الهی در شئ است و مبارك آن چیزی است كه در او خیر است.
ماه رمضان منشاء و مبداء و مركز و محور خیر و بركت است و در روایات متعددی ماه مبارك نامیده شده است.

سلمان فارسی (ره) می گوید:
پیامبر گرامی (صلی الله علیه و آله و سلم) در آخرین روز ماه شعبان فرمودند: ای مردم! ماه رمضان، ماه مبارك شما را فرا گرفت.(17)
در جای دیگر فرموده اند: این ماه رمضان ماه مباركی است، روزه در آن را خداوند واجب گردانید، درهای بهشت در این ماه باز و دستهای شیاطین بسته است.(18)

امام صادق (علیه السلام) می فرماید:
هنگامی كه ماه رمضان می رسید پیامبر گرامی (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمودند:
بار خدایا در ماه رمضان برای ما بركت بده و ما را به روزه و نماز آن یاری نما و كارهای ما را در این ماه قبول فرما.
حارث نضری می گوید: امام صادق (علیه السلام) در آخر ماه شعبان فرمودند:
ماه مباركی كه قرآن در آن نازل شده فرا رسید.(19)
ابی محمد هارون بن موسی تلعكبری نقل می كند امام صادق (علیه السلام) فرمودند:
با فرا رسیدن ماه رمضان بگو بار خدایا ماه مبارك رمضان ماه نزول قرآن فرا رسید … از تو می خواهم كه مرا در این ماه بیامرزی و به من رحم كنی و من را از آتش جهنم نجات بدهی.(20)
خداوند ما را از بهره مندان این ماه پر خیر و فضیلت قرار دهد. آمین

**********************************

1- بحار ج 96، ص 340
2- كافی ج 4، ص 77
3- بحار ج 96، ص 378 – امالی شیخ صدوق ص 37
4- بحار ج 96، صص 365 و 348
5و6- همان، صص 356،355
7و8- مان صص، 375و340
9- وسائل ج 7 ص237
10و11و12- بحار ج 96، ص 381و356و364
13- همان، ص 340
14- من لا یحضره الفقیه ج 2 ص 105
15- كافی ج 4، ص 76
16و17و18- بحار ج 96 ص 340،342،366
19- بحار ج 96 ص 383
20- بحار ج 97، ص 326

منبع :پایگاه رسانه - به قلم  محمد رضا جواهری 

نوشتن دیدگاه