39   « يَمْحُوا اللّه‏ُ ما يَشاءُ وَيُثْبِتُ وَعِنْدَهُ أُمُّ الْكِتابِ »
ترجمه :
39. محو مى‏فرمايد خداوند آنچه مشيتش تعلق بگيرد و اثبات مى‏كند و نزد اوست اصل كتاب.
تفسير:
در اين آيه شريفه، مفسرين اقوال زيادى دارند: 1 . بعضى گفتند راجع به ناسخ و منسوخ است در احكام[1]. 2 . بعضى گفتند راجع به ارزاق است در ضيق و توسعه[2]. 3 . بعضى گفتند راجع به آجال است در قصر و طول[3]. 4 . بعضى گفتند راجع به مباحات و محرمات و واجبات است[4]. 5 . بعضى گفتند راجع به ذنوب است در مغفرت و عذاب[5]. 6 . بعضى گفتند راجع به دفع بليات و مصائب است به صدقه و دعا[6]. 7 . بعضى گفتند راجع به توبه است در محو سيّئات و تبديل به حسنات[7]. 8 . بعضى گفتند راجع به قرون[8] است[9] : قرنى از بين مى‏رود و قرن ديگرى مى‏آيد. ولى آنچه از اخبار استفاده مى‏شود اينكه امورى كه خداوند در ازل تقدير فرموده الى‏الابد، دو قسم است: يك قسم مصلحتش دائميه است و قابل تغيير نيست[10]. اين‏ها در لوح محفوظ ثبت شده و ممكن است ملائكه و انبيا و ائمّه عليهم‏السلام بر آن‏ها اطلاع پيدا كنند ، چنانچه مى‏فرمايد: «كِتابٌ مَرْقُومٌ * يَشْهَدُهُ الْمُقَرَّبُونَ»[11] و نيز مى‏فرمايد: «بَلْ هُوَ قُرْآنٌ مَجِيدٌ * فِى لَوْحٍ مَحْفُوظٍ»[12]؛ و محفوظ گفتند براى اين است كه قابل تغيير نيست.
و يك قسم مصلحتش قابل تغيير است[13] ؛ در لوح محو و اثبات ثبت شده و احدى جز ذات اقدس او مطلع نيست ؛ مثل احكام و شرايع كه قابل نسخ است و مثل تعجيل و تأخير در ظهور حضرت بقيّة اللّه‏ عجل اللّه‏ فرجه و توسعه و تضييق و طول و قصر اعمار و امثال اين‏ها كه بسا به دعا و صدقه و توبه يا به عكس به ظلم و فسق و فجور تغييرناپذير است [ و ] فقط خداوند مى‏داند تغيير مى‏كند. لذا مى‏فرمايد: «يَمْحُوا اللّه‏ُ ما يَشاءُ وَيُثْبِتُ» چون مصلحتش تغيير كرده.
«وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْكِتابِ» كه مى‏داند تغيير مى‏كند يا نمى‏كند. از اميرالمؤمنين عليه‏السلاممنقول است كه فرمود : اگر اين آيه نبود، خبر مى‏دادم از آنچه واقع مى‏شود تا قيامت؛ چون محو و اثبات به دست اوست[14].
----------------------------------------------
[1] .  تفسير الطبرى : ج7 ، ص402 ؛ تفسير التبيان : ج6 ، ص263 ؛ مجمع البيان : ج6 ، ص457 و تفسير جوامع الجامع : ج2 ، ص267 .
[2] .  تفسير الطبرى : ج7 ، ص400 و جوامع الجامع : ج2 ، ص268 .
[3] .  جوامع الجامع : ج2 ، ص268 .
[4] .  تفسير التبيان : ج6 ، ص263 .
[5] .  تفسير الطبرى : ج7 ، ص403 و مجمع البيان : ج6 ، ص458 .
[6] .  مجمع البيان : ج6 ، ص458 .
[7] .  تفسير التبيان : ج6 ، ص263 .
[8] .  يعنى مراد از محو الهى « قرون » است .
[9] .  مجمع البيان : ج6 ، ص458 .
[10] .  تفسير الطبرى : ج7 ، ص400 .
[11] .  كتابى است نوشته شده . مقربان آن را مشاهده خواهند كرد. سوره مطففين: آيات 20 ـ 21.
[12] .  آرى، آن قرآنى ارجمند است كه در لوحى محفوظ است. سوره بروج: آيات 21 ـ 22.
[13] .  تفسير الطبرى : ج7 ، ص400 .
[14] .  مجمع البيان : ج6 ، ص458 .

نوشتن دیدگاه