31   « ولو أَنَّ قُرْآناً سُيِّرَتْ بِهِ الْجِبالُ أَوْ قُطِّعَتْ بِهِ الْأَرْضُ أَوْ كُلِّمَ بِهِ الْمَوْتى بَلْ للّه‏ِِ الْأَمْرُ جَمِيعاً أَ فَلَمْ يَيْأَسِ الَّذِينَ آمَنُوا أَنْ لَوْ يَشاءُ اللّه‏ُ لَهَدَى النّاسَ جَمِيعاً وَلا يَزالُ الَّذِينَ كَفَرُوا تُصِيبُهُمْ بِما صَنَعُوا قارِعَةٌ أَوْ تَحُلُّ قَرِيباً مِنْ دارِهِمْ حَتّى يَأْتِىَ وَعْدُ اللّه‏ِ إِنَّ اللّه‏َ لايُخْلِفُ الْمِيعادَ »
ترجمه :
31. و اگر به درستى كه قرآن به نحوى بود كه كوه‏ها به او از جا كنده مى‏شد يا زمين پاره پاره مى‏شد يا مرده‏ها به او به زبان مى‏آمدند، اين كفار و مشركين ايمان نمى‏آوردند و از قابليت افتاده‏اند بلكه از براى خداست و در تحت قدرت اوست جميع امور. آيا پس از اين مأيوس نشدند هنوز كسانى كه ايمان آوردند اينكه اگر خداوند مشيتش تعلق گرفته بود كه به اجبار تمام ناس را هدايت كند قدرت داشت؟ [ و كسانى كه كافر شده‏اند پيوسته به سزاى آنچه كرده‏اند مصيبت كوبنده‏اى به آنان مى‏رسد يا نزديك خانه هايشان فرود مى‏آيد ، تا وعده خدا فرا رسد . آرى ، خدا وعده ] خود را ] خلاف نمى‏كند . ]
تفسير:
[ در منشأ قساوت قلب ]
«ولو أَنَّ قُرْآناً سُيِّرَتْ بِهِ الْجِبالُ»، اشاره به آيه شريفه است كه مى‏فرمايد: «لَوْ أَنْزَلْنا هذَا الْقُرْآنَ عَلى جَبَلٍ لَرَأَيْتَهُ خاشِعاً مُتَصَدِّعاً مِنْ خَشْيَةِ اللّه‏ِ»[1]، كه قلوب اين كفار از سنگ و جبال سخت‏تر است ، چنانچه مى‏فرمايد: «ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُكُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِكَ فَهِىَ كَالْحِجارَةِ أَوْ أَشَدُّ قَسْوَةً» الى قوله تعالى: «وَ إِنَّ مِنْها لَما يَهْبِطُ مِنْ خَشْيَةِ اللّه‏ِ»[2] ؛ يعنى اين قرآن مجيد اگر بر كوه‏ها نازل مى‏شد، از جا كنده مى‏شدند و دل‏هاى اين‏ها از جا كنده نشد و خوفى در دل‏هاى آن‏ها وارد نشد.
«أَوْ قُطِّعَتْ بِهِ الْأَرْضُ»، اگر بر زمين قرائت مى‏شد، قطعه‏قطعه مى‏شد و در دل‏هاى آن‏ها اثر نگذاشت.
«أَوْ كُلِّمَ بِهِ الْمَوْتى»، اگر بر مرده‏ها نازل مى‏شد، زنده مى‏شدند و تكلم مى‏كردند و اين‏ها يك مرده‏هايى هستند كه قرآن بر آن‏ها نازل شد و زنده نشدند ، چنانچه مى‏فرمايد: «إِنَّكَ لا تُسْمِعُ الْمَوْتى وَلا تُسْمِعُ الصُّمَّ الدُّعاءَ إِذا وَلَّوْا مُدْبِرِينَ * وَما أَنْتَ بِهادِى الْعُمْىِ عَنْ ضَلالَتِهِمْ إِنْ تُسْمِعُ إِلاّ مَنْ يُؤمِنُ بِآياتِنا فَهُمْ مُسْلِمُونَ»[3] .
جواب «لو» در تقدير است به واسطه وضوحش ، كه اين كفار و مشركين ديگر قابل هدايت نيستند.
«بَلْ للّه‏ِِ الْأَمْرُ جَمِيعاً»، تمام امور در تحت قدرت الهى است تا مشيت او تعلق نگيرد، واقع نمى‏شود. خداوند لطف و عنايتش نسبت به تمام بندگان مساوى است. انبيا بر همه آن‏ها فرستاد و دستورات بر تمام داده شد عقل و قوه و قدرت به جميع آن‏ها عنايت فرموده؛ لكن مكرر تذكر داده‏ايم كه تأثير شىء در شىء مشروط به دو امر است: بايد فاعل تام الفاعليه باشد و قابل هم تام القابلية باشد. خداوند در امر هدايت كوتاهى نكرده، ولى اين كفار و مشركين از قابليت هدايت افتاده‏اند به واسطه قساوت قلب و سياهى دل و عناد و تقليد آبا و معايب ديگر.
«أَ فَلَمْ يَيْأَسِ الَّذِينَ آمَنُوا»، هنوز مأيوس نشده‏اند مؤنين كه اين كفار و مشركين ايمان نمى‏آورند؛ اگر قابليت داشتند هدايت مى‏شدند.
«أَنْ لَوْ يَشاءُ اللّه‏ُ لَهَدَى النّاسَ جَمِيعاً»، اگر قابليت داشتند، مشيت الهى هم تعلق مى‏گرفت تمام ناس را هدايت مى‏فرمود.
«وَ لا يَزالُ الَّذِينَ كَفَرُوا تُصِيبُهُمْ بِما صَنَعُوا قارِعَةٌ أَوْ تَحُلُّ قَرِيباً مِنْ دارِهِمْ حَتّى يَأْتِىَ وَعْدُ اللّه‏ِ إِنَّ اللّه‏َ لا يُخْلِفُ الْمِيعادَ»«و لا يزال» يعنى هميشه و دائماً كسانى كه كافر شدند، اصابه مى‏كند به آن‏ها به واسطه افعال خبيثه و عقايد فاسده و عناد و اذيت به انبيا و مؤنين «قارِعَةٌ» بلا و مصيبت و عذابى بر خود آن‏ها يا بر هم جوار آن‏ها تا زمانى كه وعده الهى بيايد ، محققاً خداوند خلف نمى‏كند وعده‏گاهى را كه وعده داده.
«وَ لا يَزالُ الَّذِينَ كَفَرُوا»، از زمان آدم ابوالبشر الى زمان پيغمبر اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله
«تُصِيبُهُمْ بِما صَنَعُوا» از كفر و شرك و تكذيب انبيا و اعمال خبيثه كه از آن‏ها صادر شده، «قارِعَةٌ» عذاب‏هاى مهلكه يا به دست مؤنين از قتل و اسيرى يا به نزول عذاب مثل صاعقه، صيحه، غرق، خسف و امطار حجاره و نحو اين‏ها.
«أَوْ تَحُلُّ قَرِيباً مِنْ دارِهِمْ» يا بر قومى كه نزديك آن‏ها بودند كه موجب خوف آن‏ها شود.
«حَتّى يَأْتِىَ وَعْدُ اللّه‏ِ»، وعده الهى يا فتح و فيروزى مسلمين و قلع و قمع كفار كه مى‏فرمايد: «وَعَدَ اللّه‏ُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصّالِحاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِى الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِى ارْتَضى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً يَعْبُدُونَنِى لا يُشْرِكُونَ بِى شَيْئاً»[4]؛ و گفتيم مصداق اتم اين آيه، دوره رجعت ائمّه اطهار است يا ميعاد قيامت كه در بسيارى از آيات تصريح فرموده مثل قوله تعالى: «قُلْ لَكُمْ مِيعادُ يَوْمٍ لا تَسْتَأْخِرُونَ عَنْهُ ساعَةً وَلا تَسْتَقْدِمُونَ»[5]؛«إِنَّ اللّه‏َ لا يُخْلِفُ الْمِيعادَ» ؛ چون خلف وعده قبيح است و از
او صادر نمى‏شود. به علاوه خبر داده و كذب از او محال است [زيرا] صادق‏الوعد است.
------------------------------------------------------
[1] .  اگر بر فرض محال ما اين قرآن را بر كوه نازل مى‏كرديم، هرآينه خاشع مى‏شد و از هم مى‏پاشيد از ترس خدا. سوره حشر: آيه 21.
[2] .  سپس دل‏هاى شما سخت شد بعد از همه اين آياتى كه شما مشاهده نموديد. پس آن دل‏ها مانند سنگ يا سخت‏تر از سنگ گرديد..  و بعضى از آن‏ها از ترس خدا فرو مى‏ريزد. سوره بقره: آيه 74.
[3] .  محققاً شما نمى‏توانى بشنوانى مردگان را و نمى‏توانى بشنوانى كرها را زمانيكه پشت كنند و عقب روند . و نيستى تو هدايت كننده كوران از ضلالت و گمراهى آن‏ها ؛ نمى‏شنوانى مگر كسانى كه ايمان آورند به آيات ما ، پس آن‏ها تسليم شدگان هستند. سوره نمل: آيات 80 ـ 81.
[4] .  وعده فرمود خداوند متعال كسانى را كه ايمان آوردند و اعمال صالحه به جا آوردند هرآينه آن‏ها را جانشين مى‏كنيم در زمين چنانچه جانشين كرديم پيش از آن‏ها. و آن دينى را كه برايشان پسنديده است به سودشان مستقر كند و هرآينه بيمشان را به ايمنى مبدّل گرداند كه بتوانند مرا عبادت كنند و به من شرك نورزند. سوره نور: آيه 55.
[5] .  بفرما به آن‏ها كه از براى شما وعده‏گاهى است در روزى كه نمى‏توانيد يك ساعت عقب بيندازيد يا پيش بيندازيد. سوره سبأ: آيه 30.

نوشتن دیدگاه