104 «قُلْ يا أَيُّهَا النّاسُ إِنْ كُنْتُمْ فِى شَكٍّ مِنْ دِينِى فَلا أَعْبُدُ الَّذِينَ تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللّهِ وَلكِنْ أَعْبُدُ اللّهَ الَّذِى يَتَوَفّاكُمْ وَأُمِرْتُ أَنْ أَكُونَ مِنَ الْمُؤمِنِينَ»
ترجمه :
104. بفرما اى رسول محترم! خطاب به جميع ناس از افراد بشر: اگر شما هستيد در شك از دين من، پس من عبادت نمىكنم كسانى را كه شما مىپرستيد از غير خدا و لكن عبادت مىكنم خداوند را، آن خدايى كه جان شما را مىگيرد به شدّت، و مأمور شدهام اينكه بوده باشم از مؤنين به خداوند.
تفسير :
«قُلْ يا أَيُّهَا النّاسُ» و لو به لسان عموم است لكن مراد مشركين هستند به قرينه «تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللّهِ».
[در معناى شك و دفع دو اشكال]
«إِنْ كُنْتُمْ فِى شَكٍّ مِنْ دِينِى».
اشكال:
شك تساوى طرفين است در مقابل ظن و وهم و يقين و قطع به خلاف و مشركين قطع به خلاف داشتند.
جواب:
اولاً، شك دو معنى دارد: يكى، به معناى اخص كه تساوى احتمالين باشد و ديگر، به معنى اعم كه خلاف يقين باشد كه شامل ظن و وهم مىشود و مشركين قطع به خلاف نداشتند بلكه ظن به خلاف داشتند به دليل قوله تعالى: «وَما لَهُمْ بِذلِكَ مِنْ عِلْمٍ إِنْ هُمْ إِلاّ يَظُنُّونَ»[1].
و ثانياً، آيه دلالت ندارد بر اينكه اينها شاك بودند، چون قضيه شرطيه است؛ يعنى اگر شك داريد، نه فعلاً شاك هستيد.
و ثالثاً، اينها بعد از آنى كه حضرت را كذّاب و مفترى مىگفتند، شك داشتند كه عقيده قلبى پيغمبر چيست.
«فَلا أَعْبُدُ الَّذِينَ تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللّهِ».
اشكال:
مشركين عبادت اصنام مىكردند و مناسب اين بود كه بفرمايد: «فلا اعبد ما تعبدون »، زيرا «الَّذِينَ» براى ذوى العقول است.
جواب:
اولاً، اينها بسيارى عبادت ملائكه يا عبادت جنّ كردند و اصنام را به صورت ملائكه به خيال واهى خود تصور مىكردند، بلكه مىگفتند: «ما نَعْبُدُهُمْ إِلاّ لِيُقَرِّبُونا إِلَى اللّهِ زُلْفى»[2].
و ثانياً، تعبير به «الَّذِينَ» به اعتبار جمع بين ذوى العقول و غير ذوى العقول مانعى ندارد چنانچه ضمير «هم» در «ما نَعْبُدُهُمْ»[3] از همين باب است و اگر مجرد اصنام بود مناسب بود بگويند «ما نعبدها»[4].
«وَلكِنْ أَعْبُدُ اللّهَ» «اللّه» اسم و علم است براى ذات مقدس مستجمع جميع صفات كمال و منزه از جميع نواقص امكان «الَّذِى يَتَوَفّاكُمْ»«توفى» اخذ به قوت است كه يكى از [مصاديق و] افرادش اِماته است و شايد اشاره به اين است كه به شدت و قوت شما را قبض مىكند و به عذاب سخت دچار مىفرمايد.
«وَأُمِرْتُ أَنْ أَكُونَ مِنَ الْمُؤمِنِينَ» بلكه اول المؤنين، چنانچه مىفرمايد: «قُلْ إِنَّ صَلاتِى وَنُسُكِى وَمَحْياىَ وَمَماتِى للّهِِ رَبِّ الْعالَمِينَ * لا شَرِيكَ لَهُ وَبِذلِكَ أُمِرْتُ وَأَنَا أَوَّلُ الْمُسْلِمِينَ»[5].
--------------------------------------------------------------
[1] . و نيست از براى آنها به اين دعوى علمى، نيست آنها مگر آنكه گمان مىكنند. سوره جاثية: آيه 24 .
[2] . ما پرستش نمىكنيم اينها را مگر براى اينكه ما را نزديك كنند به سوى خدا قرب و منزلتى. سوره زمر: آيه 3 .
[3] . در نسخه چاپ تهران «لا نعبدهم» بود.
[4] . در نسخه چاپ تهران «لا نعبدها» بود.
[5] . بگو به اين كفار و مشركين كه محققاً نماز من و زندگانى من و مردن من تماماً از براى خدا و از جانب خداست كه او پروردگار عالميان است. نيست شريكى از براى او و به همين من مأمور شدم و من اول كسى هستم كه اسلام آوردم. سوره انعام: آيات 162 ـ 163 .
آیه ١٠٤ « قُلْ يا أَيُّهَا النّاسُ إِنْ كُنْتُمْ فِى شَكٍّ مِنْ دِينِى ... »
- بازدید: 2399