85   «فَقالُوا عَلَى اللّه‏ِ تَوَكَّلْنا رَبَّنا لا تَجْعَلْنا فِتْنَةً لِلْقَوْمِ الظّالِمِينَ»
ترجمه :
85. پس گفتند قوم موسى به آن حضرت كه بر خدا توكل كرديم، پروردگار ما! مارا قرار نده اسباب فتنه براى قومى كه ظالم هستند.
تفسير :
«فَقالُوا عَلَى اللّه‏ِ تَوَكَّلْنا»، پس از امرِ موسى كه توكل كنيد بر خدا، گفتند: توكل كرديم بر خدا. و كسى كه توكل كند بر خدا خداوند كفايت امور او را مى‏فرمايد بر وفق صلاح، چنانچه مى‏فرمايد: «وَمَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللّه‏ِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللّه‏َ بالِغُ أَمْرِهِ»[1] و محبوب الهى واقع مى‏شود: «إِنَّ اللّه‏َ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ»[2]،  و غير اين‏ها از آيات و اخبار در فضيلت توكل[3].
[معناى فتنه الهى]
«رَبَّنا لا تَجْعَلْنا فِتْنَةً لِلْقَوْمِ الظّالِمِينَ» «فتنه» در اينجا به معنى امتحان است و البته خداوند تمام بندگان را از مؤن و كافر امتحان مى‏فرمايد و بر طبق آن آيات شريفه قائم است «أَ حَسِبَ النّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنّا وَهُمْ لا يُفْتَنُونَ * وَلَقَدْ فَتَنَّا الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ...»[4] الآية ، و گفتيم امتحانات الهى نه از جهت اين باشد كه بر خدا چيزى مجهول باشد كه به امتحان معلوم گردد، بلكه بر خود شخص و بر ديگران، باطن هر كس مكشوف گردد. و امتحانات الهيه مختلف است: امتحان كفار و ظلمه اين است كه به آن‏ها قوه و قدرت و مال و سلطنت و قهر و غلبه مى‏دهد تا هر قدر مى‏تواند طغيان و سركشى و تعدى و تجاوز كند، چنانچه عليا عليّه زينب عليهاالسلام به يزيد (لعنة اللّه‏ عليه) فرمود: «وَلا يَحْسَبَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّما نُمْلِى لَهُمْ خَيْرٌ لأَنْفُسِهِمْ إِنَّما نُمْلِى لَهُمْ لِيَزْدادُوا إِثْماً وَلَهُمْ عَذابٌ مُهِينٌ»[5].
بناءً على هذا، دعاى قوم موسى اين بود كه براى امتحان فرعونيان آن‏ها را بر ما مسلط مفرما و ما را وسيله امتحان آن‏ها قرار مده و دفع شرّ آن‏ها را از ما بفرما.
تنبيه:
ممكن است جميع نعم الهيه و جميع بليات امتحان باشد: غنا، فقر، صحت و مرض و امثال اين‏ها، اگر نعم الهيه را در مصرف خود صرف كرد از امتحان خوب در آمده حتى مال و جاه حتى اعضا و جوارح حتى اولاد و عشيره، و اگر
بر خلاف آن صرف شد از امتحان بد در مى‏آيد، و همچنين در بليات، اگر صبر و تحمل كرد، خوب و اگر ناشكرى و ترك تحمل كرد، بد.
----------------------------------------------------
[1] .  و كسى كه توكل كند بر خداى متعال پس او را بس است. محققاً خدا كار او را به پايان مى‏رساند. سوره طلاق: آيه 3 .
[2] .  خداوند دوست مى‏دارد توكل كنندگان را. سوره آل عمران: آيه 159 .
[3] .  ر.ك. تفسير التبيان: ج3، ص32 و غرر الحكم: ص48، 52، 95، 120، 224 و 525.
[4] .  آيا گمان مى‏كنند ناس اينكه ما آن‏ها را وامى گذاريم به مجرد اينكه بگويند ايمان آورديم و آن‏ها امتحان نمى‏شوند و هرآينه به تحقيق امتحان كرديم كسانى كه از قبل از اين امت شما بودند. سوره عنكبوت: آيات 2 ـ 3
[5] .  و گمان نكنند كسانى كه كافر شدند اينكه ما آن‏ها را مهلت داديم به نفع آن‏هاست، بلكه موجب زيادتى معاصى آن‏هاست و براى آن‏هاست عذاب خواركننده. سوره آل عمران: آيه 178 .

نوشتن دیدگاه