83   «فَما آمَنَ لِمُوسى إِلاّ ذُرِّيَّةٌ مِنْ قَوْمِهِ عَلى خَوْفٍ مِنْ فِرْعَوْنَ وَمَلاَءِيهِمْ أَنْ يَفْتِنَهُمْ وَإِنَّ فِرْعَوْنَ لَعالٍ فِى الأْرْضِ وَإِنَّهُ لَمِنَ الْمُسْرِفِينَ»
ترجمه :
83. پس ايمان نياوردند از براى موسى مگر ذرّيه[اى] از قوم او، با خوف از فرعون و اجزاء و رؤاى آن‏ها، اينكه آن‏ها را برگردانند و منصرف كنند از دين موسى. و به درستى كه فرعون هرآينه علو و بلندپروازى كرد در روى زمين و محققاً او هرآينه از زياده‏روى كنندگان بود.
تفسير :
[ايمان به موسى با وجود ترس از فرعون و اطرافيانش]
«فَما آمَنَ لِمُوسى»، يعنى ايمان به خدا كه به نفع موسى باشد كسى ايمان نياورد «إِلاّ ذُرِّيَّةٌ مِنْ قَوْمِهِ» در مرجع ضمير «قَوْمِهِ» اختلاف كردند، بعضى گفتند: حضرت موسى و مراد بنى اسرائيل هستند[1]، زيرا اسرائيل حضرت يعقوب بود و دوازده پسر داشت از هر كدام نسل زيادى بوجود آمد كه دوازده سبط ناميدند و تعبير به ذريه از قوم، اشاره به جوان‏هاى آن‏هاست، و اما بزرگان و آباى آن‏ها هنوز ايمان نياورده بودند. و ممكن است مراد اين باشد نُه قوم، كه ذرارى يعقوب بودند، ايمان آوردند و اين احتمال اقرب است. و بعضى گفتند: مرجع ضمير فرعون است[2]، كه قبطيان باشند، و آن‏ها جوان‏هايى بودند كه پدران آن‏ها از قبطيان بوده و مادران آن‏ها از بنى اسرائيل، تابع مادران شدند[3].
و بعضى گفتند: سحره بودند كه آن‏ها هم از قبطيان بودند[4].
و بالجمله، اين ايمان در ابتداى امر بوده و الاّ بعد از زمانى تدريجاً بسيارى از بنى اسرائيل و قبطيان، قبل از طوفان[5] ايمان آوردند و اين‏ها كه ايمان آوردند هم «عَلى خَوْفٍ مِنْ فِرْعَوْنَ وَمَلاَءِيهِمْ» [بوده است]. و مراد از «ملأ» جمعيت لشكرى و كشورى و دربارى و رؤاى قبطيان بودند، و تعبير به ضمير جمع[فرمود] و نفرمود «ملائه»، يعنى ملأ قبطيان.
«أَنْ يَفْتِنَهُمْ»، يعنى منصرف كنند و برگردانند به شكنجه و ظلم و اذيت تا ناچار شوند و برگردند، از اين قسمت خايف بودند چون قوت و قدرت با آن‏ها بود.
«وَإِنَّ فِرْعَوْنَ لَعالٍ فِى الْأَرْضِ» «علوّ» بلند پروازى است، تا رسيد به جايى كه گفت: «أَنَا رَبُّكُمُ الْأَعْلى»[6]، و مراد «فِى الْأرْضِ» يا ارض مصر بود يا جنس، يعنى روى زمين از مصر و آنچه در قلمرو او بوده.
«وَإِنَّهُ لَمِنَ الْمُسْرِفِينَ» «اسراف» در ظلم و قتل و طغيان و تعدى و تجاوز، كه اسراف در مباحات حرام است، چه رسد به اسراف در معاصى آن هم اين‏گونه معاصى.
-------------------------------------------------------
[1] .  تفسير التبيان: ج5، ص419؛ تفسير البغوى: ج2، ص364؛ مجمع البيان: ج5، ص192 و تفسير الصافى: ج2، ص413، ح83.
[2] .  همان.
[3] .  تفسير مقاتل بن سليمان: ج2، ص101 .
[4] .  تفسير التبيان: ج5، ص419؛ تفسير البغوى: ج2، ص364؛ مجمع البيان: ج5، ص192 و تفسير الصافى: ج2، ص413، ح83.
[5] .  اشاره به ماجراى غرق شدن فرعونيان در رود نيل دارد.
[6] .  من خداى بزرگ‏تر شما هستم. سوره نازعات: آيه 24 .

نوشتن دیدگاه