74   «ثُمَّ بَعَثْنا مِنْ بَعْدِهِ رُسُلاً إِلى قَوْمِهِمْ فَجاؤهُمْ بِالْبَيِّناتِ فَما كانُوالِيُؤمِنُوا بِما كَذَّبُوا بِهِ مِنْ قَبْلُ كَذلِكَ نَطْبَعُ عَلى قُلُوبِ الْمُعْتَدِينَ»
ترجمه :
74. پس از هلاكت قوم نوح و توليد و تناسل اين معدود باقيه با نوح و ازدياد و كثرت آن‏ها پيغمبرانى مبعوث كرديم هر كدام بر قوم خود، پس آمدند پيغمبران آن‏ها را با معجزات و ادله واضحه پس نبودند آن‏ها كه ايمان آورند به سبب آنچه تكذيب كرده بودند، همين نحو ما مهر مى‏زنيم بر دل‏هاى كسانى كه تعدى و تجاوز مى‏كنند.
تفسير :
[ آمدن رسولان متعدد بعد از نوح ]
بعد از طوفان باز جمعيت افراد بشر زياد شد تمام صفحه زمين را اشغال كردند خداوند در هر عصرى انبيايى فرستاد. «ثُمَّ بَعَثْنا مِنْ بَعْدِهِ»، بعد از نوح عليه‏السلام
«رُسُلاً إِلى قَوْمِهِمْ» رسل بعد از نوح: هود، صالح، ابراهيم، لوط، اسماعيل، اسحاق، يعقوب، يوسف، شعيب و غير اين‏ها كه هر كدام بر قوم خود مبعوث شدند. «فَجاؤهُمْ بِالْبَيِّناتِ» هر كدام معجزاتى داشتند و ادله و براهين واضحه كه معناى بيّنه است، يعنى مبيّن و روشن بود «فَما كانُوا لِيُؤمِنُوا»ايمان نياوردند مگر قليلى و خداوند آن‏ها را هلاك فرمود به باد و صيحه و صاعقه و خسف و امطار و حجاره و نحو اين‏ها.
«بِما كَذَّبُوا بِهِ مِنْ قَبْلُ» مراد «مِنْ قَبْلُ» ممكن است قبل از بعثت رسول باشد، يعنى به همان كفر و شرك باقى بودند و تكذيب رسل مى‏كردند و اين سبب شد كه ايمان نياوردند؛ يعنى به همان عاداتى كه داشتند دست برنداشتند. و ممكن است مراد اين باشد كه سبب ايمان نياوردن، تقليد آبا و اجداد پيش بوده همان نحوى كه آن‏ها تكذيب رسل كردند اين‏ها هم تكذيب كردند، و اين معنى به نظر اظهر مى‏آيد. و محتمل است تكذيب در عالم ارواح و عالم ذرّ و عالم نفوس باشد. و در برهان دو حديث نقل كرده كه اين آيه، يعنى اين جمله راجع به دوستى و بغض اهل بيت است آن‏هايى را كه طينت آن‏ها از جنّت بوده و خدا آن‏ها را دوست داشته قبول ولايت كردند و آن‏ها كه از جهنم بود و مبغوض الهى هستند قبول نكردند[1]، لكن اين معنى خلاف نصّ قرآن است، زيرا راجع به ما قبل موسى اقوام انبيا بوده به قرينه آيه بعد «ثُمّ بَعَثْنا مِنْ بَعْدِهِم مُوسى» الآية. به علاوه اخبار طينت هم سند ندارد و هم بايد توجيه كرد؛ مثلاً در علم الهى كى ايمان مى‏آورد و كى نمى‏آورد يا مقتضيات و اسبابى است نه به نحو علّت تامه كه با اختيار و تكليف منافات داشته باشد يا وجود ديگرى، و اللّه‏ العالم. و ممكن است گفته شود نظر ائمّه عليهم‏السلامتشبيه حال اين‏هاست به حال آن‏ها.
«كَذلِكَ نَطْبَعُ عَلى قُلُوبِ الْمُعْتَدِينَ» «طَبْعْ» عبارت از قساوت قلب و سياهى دل و شقاوت و هواى نفس و حبّ دنيا كه تمام اين‏ها اسباب عدم ايمان است، لكن به نحو اقتضاء نه علت تامه كه سلب اختيار كند و مانع از تكليف باشد، چنانچه در اوايل سوره بقره در آيه «خَتَمَ اللّه‏ُ عَلى قُلُوبِهِمْ وَعَلى سَمْعِهِمْ وَعَلى أَبْصارِهِمْ غِشاوَةٌ»[2] در مجلد اول مفصلاً بيان كرديم[3].
و مراد از «معتدين» كسانى هستند كه تعدى و تجاوز و زياده‏روى در طغيان و ظلم مى‏كنند كه اشدّ كفار هستند.
------------------------------------------------
[1] .  تفسير البرهان: ج4، ص41، ح1 و ص42، ح4.
[2] .  خداوند بر دل‏ها و گوش‏هاى ايشان به واسطه اعمالشان مهر زده و بر چشم‏هاى ايشان پرده است. سوره بقره: آيه 7 .
[3] .  ر . ك : همين تفسير ، ج1 ، ص482 به بعد ، ذيل تفسير آيه 7 سوره بقره .

نوشتن دیدگاه