67   «هُوَ الَّذِى جَعَلَ لَكُمُ اللَّيْلَ لِتَسْكُنُوا فِيهِ وَالنَّهارَ مُبْصِراً إِنَّ فِى ذلِكَ لاَياتٍ لِقَوْمٍ يَسْمَعُونَ»
ترجمه :
67. اوست خدايى كه قرار داد براى شما شب را، جهت اينكه استراحت كنيد در آن و روز را روشن، محققاً در اين قرار داد هرآينه نشانه‏هايى است براى قومى كه گوش شنوا دارند.
تفسير :
[در معناى جعل و احداث]
«هُوَ الَّذِى جَعَلَ لَكُمُ اللَّيْلَ»، فرق است بين «جعل» و احداث و تبديل و تغيير. احداث ، ايجاد موجودى است كه مسبوق به عدم باشد، مثل ايجاد عالم كه تمام نابود بودند بود شدند كه حادث هستند، جعل ايجاد صفت است براى موصوف و حالت براى ذى الحال و اثر براى مؤر، تغيير حالتى است به حال ديگر، تبديل عوض شدن شى‏ء است به شيئى ديگر يا به انقلاب، مثل خمر و خلّ [ = سركه] يا به استحاله، مثل كلب به ملح[1]، خداوند تبارك و تعالى اگر اين كره زمين و منظومات شمسيه را ساكن قرار داده بود، شب و روز و ماه و سال، شتا و صيف[2]
تشكيل نمى‏شد دائماً بر يك حالت بود، لذا اين‏ها را متحرك قرار داد تا اين تشكيلات تحقق پذيرد و از براى كره زمين دو حركت مقرر فرمود: وضعى، كه دور خود بچرخد تا تشكيل شب و روز دهد، و انتقالى، كه دور كره شمس چرخ خورد تا تشكيل ماه و سال دهد.
«لِتَسْكُنُوا فِيهِ»؛ شب را براى نوم و استراحت بدن مقرر فرمود.
«وَالنَّهارَ مُبْصِراً»براى اينكه روشن باشد چشم ببيند در امر تحصيل معاش و تنظيمات داخليه و خارجيه باشد.
«إِنَّ فِى ذلِكَ» در اين جعل ليل و نهار و آثار مترتبه بر آن‏ها «لاَياتٍ» نشانه‏هاى بسيار است از آثار قدرت الهى و جعل اين كرات در فضاى عالم بدون عمد و ستون و حركت معين كه آنى تند و كند نشوند، و علاوه مقرر فرمود يك حركت مستقيم از براى شمس و منظومه‏هاى آن و جميع كرات علويه به طرف كره وگا، كه نسر الطائرش گفتند[3]، كه مفاد «وَالشَّمْسُ تَجْرِى لِمُسْتَقَرٍّ لَها»[4] است
در سوره يس كه موقعى كه وصل شوند به آن كره تمام از حركت مى‏افتند و دنيا فانى مى‏شود.
«لِقَوْمٍ يَسْمَعُونَ»، يعنى حرف شنو هستند و تمام اين‏ها را مستند به خدا مى‏دانند، و اما طبيعى كه مستند به طبيعت مى‏داند ابداً تأثيرى در او ندارد.
------------------------------------------------------
[1] .  سگ به نمك.
[2] .  شتا: زمستان. صيف: تابستان.
[3] .  نسرطائر: پرنورترين ستاره صورت فلكى عقاب كه نسبتاً به زمين نزديك است. فاصله آن فقط 14 سال نورى 130 تريليون كيلومتر است. به نسرِ واقع يا عقاب نشسته به يونانى وگا  (Vega)مى‏گويند كه غير از نسرطائر است. به اين دو در فارسى «نَسْرَيْن» گفته مى‏شود. ر.ك: نجوم به زبان ساده : ج1 ، ص40 و فرهنگ اصطلاحات نجومى، مدخل «نسرطائر» .
[4] .  و خورشيد به سوى قرارگاهى كه براى اوست در حركت و جريان است. سوره يس: آيه 38.

نوشتن دیدگاه