70   « يا أَيُّهَا النَّبِىُّ قُلْ لِمَنْ فِى أَيْدِيكُمْ مِنَ الْأَسْرى إِنْ يَعْلَمِ اللّه‏ُ فِى قُلُوبِكُمْ خَيْراً يُؤتِكُمْ خَيْراً مِمّا أُخِذَ مِنْكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ وَاللّه‏ُ غَفُورٌ رَحِيمٌ »
ترجمه :
70. اى رسول محترم! بفرما به آن كفارى كه اسير شما شدند و از آن‏ها فدا گرفتيد: اگر خداوند كه عالم السرّ و الخفيات است در قلوب شما خير و خوبى را در شما بداند به شما مى‏دهد بهتر از آنچه از شما گرفته شده و از تقصيرات شما هم مى‏گذرد و مى‏آمرزد شما را، و خداوند آمرزنده مهربان است.
تفسير :
«يا أَيُّهَا النَّبِىُّ» خطاب به حضرت رسالت است كه بفرمايد: «قُلْ لِمَنْ فِي أَيْدِيكُمْ مِنَ الأَْسْرى»؛ يعنى به اسيرانى كه از كفار در ميدان حرب به دست آورديد بگو. و دستور اسلامى بود كه هر كدام از اسرا اگر خود يا بستگان او فدا [ = سَرْبَها] دادند[1] آزاد مى‏شدند، و گفتند اقل فداء هزار درهم بوده و اكثر آن چهار هزار و اين فداء غير از غنايم دار الحرب بوده.
[روش اصلاح گرانه اسلام با اسيران و لطف و پاداش به آنان]
و اين آيه شريفه براى تسليت [ = آرامش] خاطر اسيران نازل شده كه «إِنْ يَعْلَمِ اللّه‏ُ فِى قُلُوبِكُمْ خَيْراً»كه از روى حقيقت و واقعيت نه از روى نفاق و ترس ايمان آورديد و متعبّد به وظايف اسلام شديد و متخلّق به اخلاق دينى
شديد كه معناى خير همين است به مراتب مختلفه.
«يُؤتِكُمْ خَيْراً مِمّا أُخِذَ مِنْكُمْ»؛ خداوند بيشتر و بهتر از آنچه فدا داده‏اند، از بركات اسلام بهره‏مند مى‏شويد، چنانچه از عباس عمّ حضرت رسالت صلى‏الله‏عليه‏و‏آله نقل كرده‏اند كه گفت: از من بيست وقيه[2] طلا گرفتند به عنوان فدا و پس از تشرف به اسلام خداوند بيست غلام به من عطا فرمود كه قيمت ارزان‏ترين آن‏ها بيست هزار درهم بود و زمزم را به من عطا فرمود كه بهتر از جميع اموال اهل مكه بود نزد من، و اميدوارم كه مورد مغفرت واقع شوم[3].
«وَيَغْفِرْ لَكُمْ»؛ از گناه شرك و معاصى در ايام شرك و محاربه با مسلمين و ظلم‏هايى كه به رسول صلى‏الله‏عليه‏و‏آله و اصحابش كردند به بركت اسلام آمرزيده مى‏شوند كه فرمود:
«الإسلام يجبّ ما قبله»[4].
«وَاللّه‏ُ غَفُورٌ رَحِيمٌ»، دو معامله با شما مى‏فرمايد، يكى مورد عفو و غفران او واقع مى‏شويد، ديگر مشمول عنايات و تفضلات و رحمت‏هاى او مى‏گرديد.
----------------------------------------------------
[1] .  يعنى فديه داده‏اند، در فارسى «سَرْبَها» مى‏گويند؛ يعنى بهاى سر.
[2] .  وقيه: اوقيه [ عربى ] : مقياسى است براى وزن ، كه در زمان‏ها و مكان‏هاى گوناگون تفاوت داشته است و آن را برابر 121 رطل، 5/7 مثقال نوشته‏اند . و در زمان‏هاى اخير در كشورهاى عربى حدود دويست گرم بوده . ر . ك : فرهنگ بزرگ سخن ، واژه « اوقيه » .

[3] .  تفسير التبيان: ج5، ص160؛ مجمع البيان: ج4، ص860 و بحار الأنوار: ج19، ص241.
[4] . اسلام آنچه را ما قبل خودش بوده ، بخشيده است. عوالى اللآلى: ج2، ص54، ح145 و بحارالأنوار: ج6، ص23، ح24 .

نوشتن دیدگاه