39 « وَقاتِلُوهُمْ حَتّى لا تَكُونَ فِتْنَةٌ وَيَكُونَ الدِّينُ كُلُّهُ للّهِِ فَإِنِ انْتَهَوْا فَإِنَّ اللّهَ بِما يَعْمَلُونَ بَصِيرٌ»
ترجمه :
39. و مقاتله كنيد آنها را تا اينكه فسادى در عالم نباشد و بوده باشد دين به تمامه مختص به دين الهى، پس اگر منتهى شدند و دست از فساد برداشتند پس خداوند به آنچه عمل مىكنند بيناست.
تنبيه:
[ هدايت بشر ، غرض اصلى بعثت انبيا و تحقق كامل آن با ظهور حضرت حجت عليهالسلام ]
غرض اصلى الهى از بعث رسل بالاخص حضرت ختمى صلىاللهعليهوآلههدايت بشر به دين مقدس الهى است كه دين اسلام مطابق مذهب شيعه اثنى عشرى باشد و عبادت و بندگى و رفع ظلم و فساد از روى زمين است، چنانچه مىفرمايد: «ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالاْءِنْسَ إِلاّ لِيَعْبُدُونِ»[1]، و نيز مىفرمايد در چند موضع قرآن: در سوره توبه: «هُوَ الَّذِى أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدى وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ»[2] و در سوره فتح عين اين عبارت و به جاى «وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ»مىفرمايد: «وَكَفى بِاللّهِ شَهِيداً»[3]، و در سوره صف عين عبارت سوره برائت است در آيه9، و تا كنون اين غرض تحقق نيافته از اول دنيا الى زماننا هذا و نقض غرض هم بر خداوند محال است و اين غرض به ضرورت مذهب شيعه و اخبار متواتره بين الفريقين پس از ظهور حضرت بقيه اللّه (عجل اللّه تعالى فرجه) و به عقيده ديگران تعبير به مصلح كل مىكنند و البته كسانى كه در ظهور آن حضرت به شرف دين حق مشرف مىشوند نسل همين كفار و معاندين هستند و براى به وجود آمدن اين نسل تكليف جهاد در دوره غيبت برداشته شده، زيرا اين معنى علمش مختص به خدا و رسول و امام است و كسانى كه در بليات از امم سابقه هلاك مىشدند يا در جهاد كشته مىشدند كسانى بودند كه در نسل آنها مؤنى به وجود نمىآمد و شواهد بر اين دعوى در آيات و اخبار بسيار داريم و قبلاً متعرض شديم، مثلاً كلام نوح عليهالسلام در سوره نوح عرض مىكند: «وَقالَ نُوحٌ رَبِّ لا تَذَرْ عَلَى الأَرْضِ مِنَ الْكافِرِينَ دَيّاراً * إِنَّكَ إِنْ تَذَرْهُمْ يُضِلُّوا عِبادَكَ وَلا يَلِدُوا إِلاّ فاجِراً كَفّاراً»[4] و در حرب حضرت امير عليهالسلام با معاويه در ليلة الهرير و فرمايش حضرت به مالك اشتر[5]، و در حرب حضرت ابى عبداللّه با لشكر كربلا كه قبلاً اشاره شد[6] . بناءً على هذا مىگوييم:
«وَقاتِلُوهُمْ»؛ اگر چه به ظهور بَدْوى مرجع ضمير «هُمْ» كفار قريش است لكن به قرينه «حَتّى لا تَكُونَ فِتْنَةٌ» كه مراد از فتنه فساد است كه شامل كفر و شرك و ضلالت و ظلم و فسق و فجور مىشود و بايد تمام اينها از روى زمين كنده و ريشهكن شود و اين خصيصه حضرت بقية اللّه (عجل اللّه تعالى فرجه) است ، پس امر «وَقاتِلُوهُمْ» متوجه به اصحاب آن حضرت است و مرجع ضمير «هُمْ» تمام كفار و ارباب ضلال و ظلمه و فساق و فجار است.
«وَيَكُونَ الدِّينُ كُلُّهُ للّهِِ» كه در اخبار متواتره دارد: «يملأ الأرض قسطاً و عدلاً بعد ما ملئت ظلماً و جوراً»[7].
و اخبارى كه در تفسير اين آيه به اين معنى شده بسيار است:
1. طبرسى مىگويد:
«روى زرارة و غيره عن أبي عبد اللّه عليهالسلام قال: لم يجيء تأويل هذه الآية و لو قام قائمنا بعد، سيري من يدركه ما يكون من تأويل هذه الآية و ليبلغنّ دين محمد صلىاللهعليهوآله ما بلغ الليل حتى لا يكون مشرك على ظهر الأرض كما قال اللّه تعالى: «يَعْبُدُونَنِى لايُشْرِكُونَ بِى شَيْئاً»»[8].
و در برهان قريب به همين مفاد اخبارى نقل مىكند از كلبى[9] و عياشى[10] و عبد الاعلى الحلبى[11] از حضرت باقر و حضرت صادق عليهماالسلام و چون بسيار مفصل است اين مختصر گنجايش نقل آنها را ندارد مراجعه كنيد[12].
«فَإِنِ انْتَهَوْا»، اين جمله دلالت مىكند كه در زمان ظهور توبه قبول مىشود لكن اگر از روى حقيقت باشد نه از روى نفاق، زيرا حضرت مأمور به باطن است نه ظاهر، مثل آباى طيّبين او عليهالسلامكه مأمور به ظاهر بودند ، لذا
مىفرمايد: «فَإِنَّ اللّهَ بِما يَعْمَلُونَ بَصِيرٌ» اگر حقيقت است قبول و اگر نفاق است مردود.
-----------------------------------------------------
[1] . و من خلق نكردم جن و انس را مگر براى اينكه مرا عبادت كند. سوره ذاريات: آيه 56 .
[2] . اوست خداوندى كه فرستاد رسول خود را به راهنمايى و هدايت جنّ و انس و به دين حق ثابت مطابق با واقع تا اينكه اين دين حق را ظاهر فرمايد بر تمام اديان عالم ولو كراهت داشته باشند مشركين و نخواهند. سوره توبه: آيه 33 .
[3] . و كفايت مىكند به خداوند كه شاهد باشد. سوره فتح: آيه 28 .
[4] . و نوح گفت : پروردگارا ! هيچ كس از كافران را بر روى زمين مگذار ، چرا كه اگر تو آنان را باقى گذارى ، بندگانت را گمراه مىكنند و جز پليدكارِ ناسپاس نزايند . سوره نوح: آيات 26 ـ 27.
[5] . مختصرى از زندگى نامه وى در همين تفسير ، ج6 ، ص373 گذشت .
[6] . ر . ك : همين تفسير ، ج5 ، ص82 .
[7] . بعد از آنى كه زمين از ظلم و ستم و بيداد پر شده باشد، امام زمان عجّل اللّه تعالى فرجه آن را از عدل و داد پر مىكند. امالى صدوق: ص78 ذيل ح45؛ كفاية الأثر: ص282 و مستدرك الوسائل: ج12، ص283، ح7 .
[8] . زراره و ديگران از امام صادق عليهالسلام روايت كردهاند كه ايشان فرمود: تأويل اين آيه وقتى ظاهر مىشود كه امام زمان عليهالسلام ظهور كند و كسى كه در زمان ايشان باشد، تأويل اين آيه را نيز مشاهده مىكند و دين پيامبر را در سرتاسر زمين ابلاغ مىكند تا جايى كه هيچ مشركى بر روى زمين نمىماند، همچنان كه خداوند فرموده: مرا عبادت مىكنند و چيزى را شريك من قرار نمىدهند. مجمع البيان: ج4، ص834، و تفسير عياشى: ج2، ص60، ح48.
[9] . مختصرى از زندگى نامه وى در همين تفسير ، ج2 ، ص322 گذشت .
[10] . مختصرى از زندگى نامه وى در همين تفسير ، ج1 ، ص389 گذشت .
[11] . عبدالاعلى بن على بن ابى شعبه حلبى از ياران امام باقر وصادق عليهماالسلام و از راويان مورد اعتمادى است كه هيچ ايرادى بر او و برادرانش : محمد و عبيداللّه و عمران نيست . رجال نجاشى : ص325 ، شماره 885 .
[12] . تفسير البرهان: ج3، ص317، ح2 و ص318، ح3، و تفسير عياشى: ج2، ص60، ح49.
آیه ٣٩ « وَقاتِلُوهُمْ حَتّى لا تَكُونَ فِتْنَةٌ وَيَكُونَ ... »
- بازدید: 3720