226 « لِلَّذِينَ يُؤلُونَ مِنْ نِسائِهِمْ تَرَبُّصُ أَرْبَعَةِ أَشْهُرٍ فَإِنْ فاؤوا فَإِنَّ اللّه‏َ غَفُورٌ رَحِيمٌ »
ترجمه :
226 . بر كسانى كه نسبت به زنان خود ايلاء مى‏ كنند چهار ماه مهلت است ، پس اگر بازگشت و رجوع نمودند خداوند آمرزنده و بخشنده است.
[در بيان ايلاء ومختصرى از احكام آن]
« ايلاء » يكى از موضوعات فقهى است كه فقها كتاب مستقلى درباره آن به نام كتاب ايلاء اختصاص داده و فروع بسيارى بر آن مترتّب نموده ‏اند ، و بيان آن به نحو اختصار به طورى كه از وضع تفسير خارج نشود اين است كه ايلاء عبارت است از اينكه زوج از جهت ايذا و اضرار به زوجه قسم ياد كند كه با او هم بستر نشود ، يا مطلقاً ، يا مدتى كه زايد بر چهار ماه باشد ، مثلاً شش ماه يا يك سال و نحو اين‏ها ، و اگر كمتر از چهار ماه باشد حكم ايلاء ندارد و همچنين اگر غرض ديگرى غير از ايذا و اضرار باشد؛ مثل اينكه خوف حمل داشته باشد و موجب هلاكت و تلف طفل رضيع [= شيرخوار] شود و يا موجب هلاكت زوجه گردد و امثال اين‏ها ، حكم ايلاء ندارد.
و در ايلاء معتبر است كه قَسَم به اسامى مقدسه الهيه باشد ، پس قسم به پيغمبر يا امام و يا كعبه و امثال اين‏ها اگر ياد كند منعقد نمى‏ گردد، و شرايطى از براى ايلاء و از براى مولا ، يعنى زوج و براى مولا عليها ، يعنى زوجه مى ‏باشد كه در فقه مذكور است. و حكم ايلاء اين است كه تا چهار ماه او را مهلت دهند، و اختلاف است كه مبدأ چهار ماه ، آيا از زمان وقوع ايلاء بايد باشد، چنانچه مقتضاى ظاهر آيه است ، يا از زمان ترافع نزد حاكم و حكم حاكم ، چنانچه مشهور بين علما و مفاد اخبار كثيره معتبره صادره از ائمّه عليهم ‏السلام است كه موجب صرف ظهور آيه است و پس از چهار ماه زوج را مخير مى‏ كنند كه يا رجوع كند به جماع و وطى درقُبُل زوجه و يا او را طلاق دهد. و اگر رجوع نمود اختلاف است كه آيا كفاره خلف قسم بر او لازم مى‏ شود، چنانچه مشهور گفته ‏اند و مفاد اخبار است، يا كفاره ندارد، چنانچه بعضى گفته‏ اند، بعد از تسلّم بر اينكه در مخالفت اين قَسَمْ گناه نكرده است. و اگر اختيار طلاق نمود بايد شرايط طلاق را رعايت كند ، مانند اينكه در طُهْرِ غيرِ مواقعه و حضور عدلين باشد و اين طلاق مطابق مذهب شيعه رجعى و طلاق اول است و بعضى قائل شدند كه طلاق بائن[1] است و بعضى از عامّه گفتند احتياج به طلاق ندارد و زوجه بائن مى ‏شود.
تفسير :
اين مختصرى از احكام ايلاء بود واينك به تفسير آيه مى ‏پردازيم :
« لِلَّذِينَ يُؤلُونَ مِنْ نِسائِهِمْ » ، «لامِ» لِلّذِينَ» به معنى على» است ؛ يعنى بر كسانى كه زن‏ هاى خود را ايلاء مى ‏كنند ، و آمدن «لام» به معنى «على» در جايى كه قرينه باشد مانعى ندارد ، مانند « وَلَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ »[2] كه ذكر عذاب در اين آيه قرينه است بر اينكه « لام » براى ضرر است ، چنان‏كه « على » در جايى كه قرينه باشد به معنى « لام » مى ‏آيد ، مانند « أُولئِكَ عَلَيْهِمْ صَلَواتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَرَحْمَةٌ »[3] .
و تخصيص « لام » براى نفع و « على » براى ضرر در موردى است كه كلمه تاب نفع و ضرر ، هر دو را داشته باشد ، مانند دعا كه با « لام » ذكر شود دعاى خير است و اگر با « على » ذكر شود دعاى شرّ و نفرين است. « تَرَبُّصُ أَرْبَعَةِ أَشْهُرٍ » ،« تربّص » به معنى انتظار و مهلت است ؛ يعنى چهار ماه او را مهلت دهند تا انديشه كند و رجوع يا طلاق را اختيار كند. «فَإِنْ فاؤا»؛ اگر رجوع كنند و رجوع به جماع است در صورتى كه معذور نباشد و اظهار عزم بر جماع است اگر عذر شرعى داشته باشد، مانند حيض يا احرام و نحو اين‏ها ، و اين رجوع يكى از دو امرى است كه زوج در آن مخيّر است و شقّ ديگر در آيه بعد متعرض شده است .
« فَإِنَّ اللّه‏َ غَفُورٌ رَحِيمٌ » ؛ خداوند آمرزنده و داراى رحمت است و بر خلف قسم مؤخذه نمى‏ كند ، براى اينكه بين زوجين ائتلاف حاصل شود .
-----------------------------------------
[1] .  طلاقى كه مرد حق بازگشت و تجديد عقد زوجيت را ندارد .
[2] .  و براى آنان شكنجه‏ اى دردناك است . سوره بقره : آيه 10 .
[3] .  اينان ، صلوات پروردگار و رحمت او برآنان خواهد بود. همان : آيه 157.

نوشتن دیدگاه