157   « أُولئِكَ عَلَيْهِمْ صَلَواتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَرَحْمَةٌ وَأُولئِكَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ »
ترجمه :
157 . اينان صلوات پروردگار و رحمت او برْ ايشان خواهد بود و اينان خود هدايت يافتگانند .
تفسير :
« أُولئِكَ » اشاره به صابرينى است كه صفت آنان را در آيه قبل بيان فرمود و در اين آيه نتيجه شكيبايى و پاداش صبرشان را ذكر مى ‏فرمايد و اگر در فضيلت صبر ، تنها همين آيه بود كافى بود ؛ زيرا همه خيرات دنيوى و اخروى را شامل است ، چنانچه در برهان از حضرت صادق عليه‏ السلام در ضمن حديثى روايت كرده كه فرمود : خداوند مى ‏فرمايد : « أعطيتُه ثلاث خصالٍ لو أعطيتُ واحدةً منهنّ ملائكتي لَرضُوا بها مِنِّي . . . ثم تلا هذه الآية »[1] .
خصلت اولى كه براى صابرين در اين آيه ذكر فرموده : « صَلَواتٌ مِنْ رَبِّهِمْ » مى ‏باشد و چنانچه در ذيل آيه « وَيُقِيمُونَ الصَّلاةَ » گذشت[2] صلات به معنى اراده خير است و « صَلَوات » كه جمع آن است ، شامل جميع خيرات دنيوى و اخروى مى ‏شود و معلوم است مراد از اراده ، در باب اراده حق انفكاك پذير نيست .
خصلت دوم « رَحْمَةٌ » است و در باب شمول رحمت دو چيز لازم است ، يكى از جهت فاعل كه تامّ الفاعليه باشد و چنانچه معلوم است و در آيات بسيارْ تصريح شده ، رحمت حق همه چيز را فرا گرفته : « وَرَحْمَتِى وَسِعَتْ كُلَّ شَىْ‏ءٍ »[3] ، « رَبَّنا وَسِعْتَ كُلَّ شَىْ‏ءٍ رَحْمَةً وَعِلْماً »[4] و ديگر از جهت قابل كه بايد استعداد و قابليت رحمت را دارا شود. و چنانچه از اين آيه استفاده مى ‏شود ، صابر به واسطه صبر ، خود را قابل رحمت حق نموده ؛ پس وقتى فاعل تام الفاعليه و قابل تام القابليه شد ، جميع انحاى رحمت حق شامل حال او مى‏شود.
خصلت سوم «اهتداء» است كه در جمله « وَأُولئِكَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ » بيان شده و « اهتداء » به معنى قبول هدايت است ؛ يعنى اينان به جميع نِعَمِ [= نعمت ‏هاى] الهيه از نِعَمِ دينيه ، مانند ايمان و تقوا و اخلاق حميده ، و نِعَمِ دنيويه كه اهمّ آن‏ها اطمينان نفس و عدم تشويش خاطر است ، و نِعَمِ اخرويه كه بهشت و روح و ريحان باشد هدايت يافته و نايل مى‏ شوند .
-----------------------------------------------------------------------
[1] .  من به او سه ويژگى دادم كه اگر يكى از آن‏ها را به فرشتگانم مى‏ دادم ، به آن راضى و خشنود مى ‏شدند ، سپس اين آيه را تلاوت فرمود .تفسير البرهان : ج1 ، ص 362 ، ح4 ؛ كافى : ج2 ، ص 93 ، ضمن ح 21 .
[2] .  ر .ك : همين تفسير : ج1 ، ص 301 .
[3] .  و رحمت من وسعت دارد هر چيزى را . سوره اعراف : آيه 156 .
[4] .  پروردگارما! وسعت داده ‏اى هر شى‏ء را رحمت و علم . سوره مؤمن  غافر  : آيه 7 .

نوشتن دیدگاه