140 « أَمْ تَقُولُونَ إِنَّ إِبْراهِيمَ وَإِسْمعِيلَ وَإِسْحقَ وَيَعْقُوبَ وَالْأَسْباطَ كانُوا هُوداً أَوْ نَصارى قُلْ أَأَنْتُمْ أَعْلَمُ أَمِ اللّه‏ُ وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ كَتَمَ شَهادَةً عِنْدَهُ مِنَ اللّه‏ِ وَمَا اللّه‏ُ بِغافِلٍ عَمّا تَعْمَلُونَ »
ترجمه :
140 . و يا مى ‏گوييد : همانا ابراهيم و اسماعيل و اسحاق و يعقوب و انبيا از اولاد يعقوب يهودى يا نصرانى بودند؟ بگو : آيا شما داناتريد يا خدا؟ و چه كسى ستمكارتر از آن است كه شهادتى را كه از خدا نزد اوست كتمان كند؟ و خداوند از آنچه مى ‏كنيد غافل نيست .
تفسير :
« أَمْ تَقُولُونَ » « ام » معادل همزه استفهام در آيه قبل است « أَ تُحَاجُّونَنا فِى‏اللّه‏ِ »[1] .
و « أَوْ » براى ترديد بين گفتار دو طايفه است ، يعنى يهود مى‏ گفتند ابراهيم و پيغمبران بعد از او يهودى بودند و نصارا مى‏ گفتند نصرانى بودند ؛ و اين گفتار از اين دو طايفه اگر مبنى بر اين است كه ابراهيم و انبياى بعد از او تابع شريعت موسى يا عيسى بوده ‏اند ، كذب آن واضح است ؛ زيرا قبل از موسى و عيسى شريعت آنان تشريع نشده بود تا كسى تابع آن باشد و اگر مرادشان اين است كه ابراهيم بر همان تشريعى بود كه موسى و عيسى بر آن بودند ؛ يعنى ابراهيم و انبياى بعد از او با موسى و انبياى بنى اسرائيل بنابر قول يهود بر يك شريعت بودند و همچنين بنابر قول نصارا آن‏ها با عيسى بر يك شريعت بودند ، اين گفتار آنان نيز از جهاتى باطل است ؛ زيرا اولاً ، اساس شريعت ابراهيم بر توحيد و يكتاپرستى بوده و اين توراتِ رايجى كه فعلاً نسبت به موسى مى‏ دهند و ساير كتب عهد قديم و اين اناجيل رايجى كه نسبت به مسيح مى‏ دهند و ساير كتب عهد جديد ، مشحون از نسبتِ شرك و بت‏ پرستى به انبياى بنى اسرائيل از قبيل سليمان عليه ‏السلام و غيره ، بلكه نسبت گوساله پرستيدن و درست كردن گوساله به حضرت هارون ، و عهد جديدِ آنْ مشتمل بر شرك و نسبت اُلوهيت و بنوّت[2] به مسيح و مشتمل بر قول به تثليث است[3] .
و ثانياً ، بنابر قول يهود ، موسى صاحبِ شريعت و كتاب جديد و اولوالعزم بوده و همچنين مسيح بنابر قول نصارا ، و اين دعوى منافى با اولوالعزمى است و اگر گفته شود همين نقض به مسلمين نيز وارد است كه مى ‏گويند ابراهيم و اسماعيل و يعقوب و اسباط بر اسلام بودند و طبق آيات قبل ، ابراهيم و يعقوب به فرزندان خود سفارش مى ‏كنند كه جز بر دين اسلام نميرند ؛ جواب گوييم : اسلام يك معنى عامّ و جامعى است كه تمام انبياى الهى از آدم تا خاتم بر آن بوده و به آن دعوت نموده‏ اند ، و آن عبارت از : يك رشته اعتقادات واقعى است از خداشناسى و توحيد و عدل و نبوت و ولايت و معاد و از يك رشته احكام و سنن از نماز و روزه و زكات و حج و جهاد و امر به معروف و نهى از منكر و دستورات معاملات و معاشرات ، و از يك رشته اصول اخلاق و دستورات اخلاقى ، تنها به وسيله انبياى اولوالعزم بعض از خصوصيات و جزئيات احكام طبق مصالح زمان و اشخاص تغييرى نموده كه از آن به نسخ تعبير مى ‏شود ؛ و مراد از آيات قرآن كه مى ‏گويد انبيا بر دين اسلام بوده ‏اند اين معنى است ، نه معنىِ اصطلاحى خاص آنْ كه به وسيله پيغمبر اسلام (صلى ‏الله‏ عليه‏ و ‏آله) تشريع شده ، مانند آيه شريفه « إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللّه‏ِ الاْءِسْلامُ »[4] و آيه « وَمَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الاْءِسْلامِ دِيناً فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْهُ »[5] و بسيارى از آيات ديگر .
« قُلْ أَ أَنْتُمْ أَعْلَمُ أَمِ اللّه‏ُ » [بگو : آيا شما داناتريد يا خدا؟] اگر بگويند ما از خدا داناتريم كه كفر محض و دروغ آشكار است و اگر بگويند خدا داناتر است ، پس بايد مدركى از جانب خدا بر اينكه انبياى قبل از موسى بر مذهب يهود و يا بر مذهب نصارا بوده ‏اند بياورند و چون چنين مدركى حتى در كتب رايج خود ندارند ، بر انبيا دروغ بسته و كتمان شهادت الهى را نموده‏ اند كه فرموده همه آن‏ها بر اسلام بودند .
« وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ كَتَمَ شَهادَةً عِنْدَهُ مِنَ اللّه‏ِ » اين « شهادتى » را كه كتمان نمودند ، يا شهادت الهى است به اينكه ابراهيم و انبياى بعد از او بر اسلام بوده و سفارش و وصيت به اين معنى مى ‏نموده‏ اند ، چنانچه در آيات قبل ذكر شد ، و يا شهادت به اينكه ابراهيم و انبياى بعد از او و موسى و عيسى خبر به بعثت پيغمبر اسلام و اينكه او خاتم پيغمبران است داده ، چنانچه در آيات قبل ذكر شد و در كتب عهدين نيز مذكور است .
و از اين آيه استفاده مى‏ شود كه كتمان شهادت به ويژه در امر دين بزرگ‏ ترين ظلم است ، هم نسبت به خودِ كتمان كننده كه خود را مستحق عذاب ابدى مى ‏كند و هم نسبت به دين و پيغمبران الهى كه دين آنان را پايمال مى ‏كند و هم نسبت به سايرين از متابعين خود ، كه آنان را در ضلالت و گمراهى مى ‏اندازد و از اين جهت يكى از معاصىِ كبيره بوده و آيات و اخبار بسيار در مذمّت آن وارد شده است .
« وَمَا اللّه‏ُ بِغافِلٍ عَمّا تَعْمَلُونَ » « غفلت » ، عبارت از عدم توجه است و « سهو » ، خروج از قوه ذاكره و « نسيان » ، خروج از قوه حافظه مى ‏باشد . و لذا در مورد غفلت و سهو به اندك توجه متذكر مى ‏شويم ، ولى در مورد نسيان بسا كمال توجه مى ‏شود و مطلب به نظر نمى‏ آيد و اين عوارض از خواص بشر غير معصوم است ، لكن ذات اقدس حق تبارك و تعالى كه علمش عين ذات او و غير متناهى است و احاطه به جميع موجودات دارد و عالم به جزئيات اعمال آن‏ها از ظاهرى و باطنى مى ‏باشد ، از اين عوارض عرى و برى[6] است ، بلكه معصومين از انبيا و اوليا نيز از اين عوارض مصون و محفوظ مى ‏باشند .
--------------------------------------------------------------
[1] .  آيا با ما احتجاج مى ‏كنيد درباره خدا. ر . ك : همين سوره : آيه 139 .
[2] .  يعنى حضرت مسيح  عليه‏ السلام به اعتقاد مسيحيان فرزند خداست .
[3] .  قائل به سه گانگى بودن در الوهيت پدر ، پسر ، روح القدس .
[4] .  محقق است كه دين مرضى نزد خداوند اسلام است . سوره آل عمران : آيه 19 .
[5] .  و كسى كه طلب كند و اختيار كند دينى غير از دين اسلام ، پسْ از او پذيرفته نخواهد شد . همان : آيه 85 .
[6] .  پاك و منزّه .

نوشتن دیدگاه