136 « قُولُوا آمَنّا بِاللّه‏ِ وَما أُنْزِلَ إِلَيْنا وَما أُنْزِلَ إِلى إِبْراهِيمَ وَإِسْمعِيلَ وَإِسْحقَ وَيَعْقُوبَ وَالْأَسْباطِ وَما أُوتِىَ مُوسى وَعِيسى وَما أُوتِىَ النَّبِيُّونَ مِنْ رَبِّهِمْ لا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْهُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ »
ترجمه :
136 . بگوييد ايمان آورديم به خدا و آنچه به ما فرود آمد و آنچه بر ابراهيم و اسماعيل و اسحاق و يعقوب و اسباط نازل شد ، و آنچه به موسى و عيسى داده شد و آنچه به پيمبران از جانب پروردگارشان عطا گرديد ، ما بين هيچ يك از پيغمبران فرق نمى ‏گذاريم ـ و همه را مأمور از جانب خدا مى‏ دانيم ـ و نسبت به خدا تسليم شدگانيم .
تفسير :
« قُولُوا » امر و ظاهر در وجوب است ، بلكه به قراين مقاميه نصّ در وجوب مى ‏باشد و اين امر در اينجا دليل است بر وجوب اقرار به جميع عقايد حقه ، و اگر چه بنابر تحقيق ، نفس اعتقاد در صورتى كه انكار و جحود در بين نيست در تحقق ايمان كافى است ؛ ولى اقرار ، امر واجبى است و موجب اجراى احكام اسلام و دليل بر ثبوت اعتقاد استْ مادامى كه قطع به خلاف آن حاصل نشود .
« آمَنّا بِاللّه‏ِ » اين اقرار ، نخستين اصل دين است ، بلكه پايه جميع عقايد ايمان به خداست و آن عبارت از اعتقاد به وجود واجب الوجود مستجمع جميع كمالات و منزه از جميع نقايص و احتياجات ، و اعتقاد به وحدانيت او در ذات و صفات و خصال ، و اعتقاد به اينكه جز او كسى و چيزى سزاوار پرستش نيست ، و همه كارهاى او از روى حكمت و مصلحت بوده و كار زشت و قبيح و خلاف مصلحت از او صادر نمى‏ شود كه معنى عدل است .
« وَما أُنْزِلَ إِلَيْنا » مراد از اين جمله چيزهايى است كه براى مسلمين نازل شده از قرآن مجيد و احكام و وظايف دينى و امور اخلاقى و اعتقادى كه به آيات قرآن و اخبار متواتره و ضرورت دين و مذهب و براهين عقليه ثابت و محقق شده.
« وَما أُنْزِلَ إِلى إِبْراهِيمَ وَإِسْمعِيلَ وَإِسْحقَ وَيَعْقُوبَ » امورى كه به انبياى سلف نازل شد بر دو قسم است :
يك قسمت ، امورى كه هميشه باقى بوده و قابل نسخ نيست ، مانند امور اعتقادى و اصول اخلاقى و بسيارى از اعمال عبادى كه اصل آن در همه اديان بوده.
و قسم ديگر ، امورى است كه در اديان سابقه بوده ، ولى در دين اسلام نسخ شده ؛ مانند بسيارى از خصوصيات و فروع اعمال عبادى.
و البته ايمان به اينكه همه آنچه به پيغمبران سلف نازل شده از جانب خدا بوده و آنان مأمور از جانب پروردگار بوده‏ اندْ لازم است ، اگر چه در مرحله عمل بايد پيرو پيغمبر اسلام و دستورات و سنن آن بزرگوار باشيم . و آنچه از اخبار استفاده مى‏شود ، براى ابراهيم دو وصى بوده : يكى اسماعيل كه بر بنى اسماعيل و طايفه عرب مأمور بوده و داراى اوصيايى بوده و دين ابراهيمْ تا زمان بعثت پيغمبرِ اسلام باقى بوده و آباى كرام او بر دين آن حضرت بوده ‏اند .
و ديگر اسحاق و پس از آن يعقوب كه بر بنى اسرائيل مبعوث بوده ‏اند و اين رشته ادامه داشته تا زمان موسى و پس از آن تا زمان عيسى عليه‏ السلام .
« و الْأَسْباط » ، يعقوب دوازده پسر داشته كه اسامى آن‏ها بنا بر نقل مجمع البيان ، يوسف ، بنيامين ، روبيل ، يهودا ، شمعون ، بالون ، دان ، قهاب ، يشجر ، لاوى ، تفتابى و جاد بوده است[1] ؛ و بعضى از مفسرين عامّه گفته‏ اند مراد از اسباط اولاد يعقوبند و همه داراى مقام نبوت بوده‏ اند ؛ ولى بنا بر مذهب شيعه غير يوسف و بنيامين ، هيچ كدام لياقت نبوت را نداشته ‏اند براى آن ظلمى كه درباره يوسف انجام داده و دروغى كه به يعقوب گفتند كه اين‏ها منافى با عصمت است كه اولين شرط نبوت و وصايت و امامت مى ‏باشد ؛ اگر چه بعد از توبه اهل نجات و سعادت شده ‏اند ، مضافاً به اينكه « سبط » اطلاق بر اولاد بلا واسطه نمى ‏شود .
و آنچه از آيات و اخبار استفاده مى ‏شود تنها يوسف داراى مقام نبوت بوده و بنيامين هم دليلى بر نفى يا اثبات نبوت او نيست ، و هر يك از دوازده نفر ، اولاد و احفادى [ = نوادگانى] آورده‏ اند كه طايفه بنى اسرائيل را تشكيل دادند و اولادِ هر يك از آن‏ها به سبط ناميده شدند و همه بر دين حضرت ابراهيم بوده و تا زمان موسى در ميان آن‏ها انبيا و اوصياى بسيارى بودند ، كه مراد از « اسباط » ، اين دسته از انبيا ، كه از اولاد و احفاد يعقوب بوده ‏اند مى ‏باشد .
« وَما أُوتِىَ مُوسى وَعِيسى » مراد از آنچه به موسى داده شد ، تورات واقعى اصلى و از آنچه به عيسى داده شد ، انجيل حقيقى اصلى است ، نه اين تورات و انجيل محرّف كه در دست يهود و نصاراست كه ساحت قدس موسى و عيسى عليهماالسلام از آن‏ها مبرّاست .
« وَما أُوتِىَ النَّبِيُّونَ مِنْ رَبِّهِمْ » مراد از « نبيّون » عموم پيغمبرانى است كه در آيه ذكر نشده ، چه انبياى قبل از ابراهيم ، مانند آدم ، شيث ، نوح ، هود ، صالح و چه انبياى بعد او ، مانند داوود ، سليمان ، زكريا ، يحيى و غير اين‏ها ؛ و از اين جملات استفاده مى ‏شود كه ايمان به انبياى سلف و تصديق آن‏ها از آدم تا خاتم لازم و جزو معتقدات شخص مسلمان مى ‏باشد . « لا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْهُمْ » يعنى در مواردى كه همه مأمور از جانب پروردگار و مجرى دستورات او مى ‏باشند و تصديق و ايمان به همه آن‏ها لازم است ، تفاوتى ندارد ؛ ولى در مورد شرافت و فضيلتْ مختلف مى ‏باشند ، چنانچه صريح آيه شريفه است « تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلى بَعْضٍ . . . »[2]. « وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ » مفاد و مقصود از اين جمله در آيات قبل بيان شد[3] .
---------------------------------------------------------------
[1] .  مجمع البيان : ج1 ، ص 405 و نور الثقلين : ج1 ، ص 162 ، ح390 .
[2] .  برخى از آن پيامبران را بر برخى ديگر برترى داديم . سوره بقره : آيه 253 .
[3] .  ر . ك : همين جلد ، ضمن تفسير آيه 133 .

نوشتن دیدگاه