9     «فَذاقَتْ وَبالَ أَمْرِها وَ كانَ عاقِبَةُ أَمْرِها خُسْراً»

ترجمه:
9. پس چشيد آن قريه، آثار كار خود را و بود عاقبت امر آن خسران و زيان[1].
 
تفسير:
[قواى متعدد انسان و كاركرد آن‏ها]
«فَذاقَتْ وَبالَ أَمْرِها» تشبيه است. انسان كه چيزى تناول مى‏كند به مجرد اينكه
در دهان مى‏گذارد تلخى و شيرينى و شورى و ترشى و خوش‏طعمى و بدطعمى او را
درك مى‏كند كه قوؤ ذائقه تعبير مى‏كنند. و چون انسان داراى قواى زيادى هست:
ظاهريه و باطنيه، اما ظاهريه مثل ذائقه كه در دهان است، شامّه كه در دماغ [= بينى]
است، باصره در چشم است، سامعه در اذن است، لامسه كه در پوست بدن است، جاذبه
كه جذب غذا مى‏كند، دافعه كه دفع مى‏كند. اما باطنيه قوه متخيّله كه خطور در قلب
مى‏كند، درّاكه كه درك حسن و قبح مى‏كند، متفكّره كه انسان را به فكر عواقب وادار
مى‏كند، جازمه كه جزم در انجام آن مى‏كند، عازمه كه عازم مى‏شود بر انجام، متحركه
كه حركت عضلات مى‏كند به طرف آن، عاقله كه صلاح و فساد و فوايد و نتايج آن را
مى‏فهمد.
و چون ذائقه سريع التأثير است به مجرد ورود در دهان درك مى‏كند، تشبيه فرموده
مضرّات كفر و شرك و عتو و عناد، آثارش به زودى به او مى‏رسد كه هر مصيبت
و بلايى كه به انسان متوجه مى‏شود اثر افعال و اقوال و اعمال انسان است: «ما أَصابَكُمْ
مِنْ مُصِيبَةٍ فَبِما كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ»[2]. و تأثيرات آن هر چه ادامه پيدا كند، افعال و اعمال
زيادتر مى‏شود زهر مقدار يسيرش تأثيرش كم است، اما مقدار زيادش تأثيراتش زياد
مى‏شود تا به حد هلاكت رسد و همچنين ساير امور حتى عذاب جهنم هم دائر مدار
اين قسمت است. هر چه كفر و شرك و ضلالت و عناد و ظلم و جور و فسق و معصيت
زيادتر باشد، عذابش شديدتر مى‏شود تا برسد به درك منافقين كه مى‏فرمايد: «إِنَّ
الْمُنافِقِينَ فِى الدَّرْكِ الْأَسْفَلِ مِنَ النّارِ»[3]. آن هم مراتب زيادى دارد تا برسد نفاق آن‏ها
كه مقرون به ظلم به مقربان درگاه الهى باشد و آثارش تا قيامت باقى باشد كه در چاه
ويل در قعر چاه در تابوت كه تمام حرارت و آتش جهنم از آن تابوت برخاسته مى‏شود.
 
[لزوم در نظر گرفتن عاقبت امور و تحمل سختى‏ها]
«وَ كانَ عاقِبَةُ أَمْرِها خُسْراً» انسان بايد نظر به عواقب امور داشته باشد. بسا
امورى كه در ابتداى امر، تلخ به نظر مى‏آيد لكن عاقبتش خوب است، مثل دوايى كه به
مريض مى‏دهند. ابتدا تلخ و بدطعم است، لكن عاقبتش شفاست و مثل كسانى كه
احتياج به عمل دارند. ابتدا حين عمل بسيار مشكل و سخت است تحمل آن، لكن
عاقبتش رفع علت است. و از اين قبيل است عبادات و تحصيل علوم دينيه و جهاد فى
سبيل اللّه‏ و صبر بر مصائب و بليات و امثال اين‏ها كه در ابتدا سخت و تلخ است، لكن
در عاقبت شيرين و گواراست كه گفتند:
«حَلاوَةُ الدُنْيا مَرَارَةُ الاْخِرَةِ، و مَرَارَةُ الدُنْيا حَلاوَةُ الاْخِرَةِ»[4]:


صبر تلخ آمد و لكن عاقبت
 ميوؤ شيرين دهد پر منفعت


«إِنَّما يُوَفَّى الصّابِرُونَ أَجْرَهُمْ بِغَيْرِ حِسابٍ»[5]. و بالعكس، بسيارى از معاصى كه در
اول امر شيرين و گواراست، مثل ساز [و ]آواز، وضع لباس‏ها، رفتن در مجالس فسق
و فجور، و غصب اموال و ظلم به مظلومين و نحو اين‏ها. خيلى كيف و لذت دارد، اما
عاقبتش در چه عذاب‏هايى گرفتار مى‏شود كه مى‏فرمايد: «كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِتالُ وَ هُوَ كُرْهٌ
لَكُمْ وَ عَسى أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئاً وَ هُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَ عَسى أَنْ تُحِبُّوا شَيْئاً وَ هُوَ شَرٌّ لَكُمْ وَ اللّه‏ُ يَعْلَمُ وَ
أَنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ»[6].

[1].  ترجمه ديگر: تا كيفر زشت عمل خود را چشيدند، و پايان كارشان زيان بود.
 
[2].  و هرگونه مصيبتى به شما برسد به سبب دستاورد خود شماست. سوره شورى: آيؤ 30.
 
[3].  آرى، منافقان در فروترين درجات دوزخند. سوره نساء: آيؤ 145.
 
[4] . شيرينى دنيا سختى آخرت را در پيش دارد و سختى دنيا، شيرينى آخرت را. نهج البلاغة:
حكمت251؛ روضة الواعظين: ج2، ص441 و بحارالأنوار: ج70، ص119، ح110.
 
[5].  بى‏ترديد، شكيبايان پاداش خود را بى‏حساب و به تمام خواهند يافت. سوره زمر: آيؤ 10.
 
[6].  بر شما كارزار واجب شده است، در حالى كه براى شما ناگوار است. و بسا چيزى را خوش
نمى‏داريد و آن براى شما خوب است، و بسا چيزى را دوست مى‏داريد و آن براى شما بد است، و خدا مى‏داند و شما نمى‏دانيد. سوره بقره: آيؤ 216.

نوشتن دیدگاه