94   «فَإِنْ كُنْتَ فِى شَكٍّ مِمّا أَنْزَلْنا إِلَيْكَ فَسْئَلِ الَّذِينَ يَقْرَؤنَ الْكِتابَ مِنْ قَبْلِكَ لَقَدْ جاءَكَ الْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ فَلا تَكُونَنَّ مِنَ المُمْتَرِينَ»
ترجمه :
94. پس اگر بودى در شك از آنچه ما نازل كرديم به سوى تو پس سؤل كن كسانى كه قرائت مى‏كنند كتاب را از پيش از تو، هرآينه به تحقيق آمد تو را حق از پروردگارت، پس نبوده باشى بعد از وضوح از طالبين شك.
شرح:
[ اختلاف در تفسير آيه و تحقيق مطلب]
اين آيه شريفه بعد از وضوح آن، كه پيغمبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله شك در آنچه بر او نازل شده از جانب پروردگار نداشته و احتياج به سؤال از اهل كتاب نداشت، در تفسير اين آيه و بيان مراد از آن اختلاف شديدى است بين مفسرين و اخبار و اقوال بسيارى است: بعضى گفتند: خطاب «فَإِنْ كُنْتَ فِى شَكٍّ»خطاب به ديگران است؛ يعنى «أيّها السامع» و مقصود ديگران است، نظير «يا أَيُّهَا النَّبِىُّ إِذا طَلَّقْتُمُ النِّساءَ»[1] [2]، بعضى گفتند: راجع به معراج است در فضايل امير المؤنين عليه‏السلام كه حضرت رسالت صلى‏الله‏عليه‏و‏آله در بيت المعمور از انبيا پرسش كند كه شما بر چه امرى مبعوث شديد بگويند به وحدانيت حق و رسالت شما و ولايت على عليه‏السلام[3]، و اقوال ديگرى است.
لكن تحقيق كلام اين است كه آيه ابداً دلالت بر شك رسول ندارد، زيرا قضيه شرطيه است؛ مثل «إن كانت الشمس طالعة فالنهار موجود»[4] كه گفتند قضيه شرطيه تصدق عن كاذبين، فلم تكن الشمس طالعة و لم يكن النهار موجوداً[5]،
چنانچه در حديث از احد صادقين عليهماالسلام است كه فرمودند:
«قال رسول اللّه‏ صلى‏الله‏عليه‏و‏آله: أنا لا أشُكُّ»[6].
و به عبارت ديگر قضيه فرضيه است و فرض محال محال نيست و خلاصه مطلب آنكه آيه دلالت دارد بر اينكه دليل بر نبوّت حضرت و آنچه بر او نازل شده منحصر به دعوى نبوت و اقامه معجزه نيست، بلكه در كتب انبياى سلف بشارات به او داده شده، و اين كتب اگر چه تحريف شده لكن جسته جسته بشارت‏هاى زيادى بالغ بر شصت مورد در آن‏ها هست و در دست اهل كتاب موجود است و يك قسمت آن‏ها را ما در كلم الطيب عين عبارات آن‏ها را نقل كرده‏ايم[7].
«مِمّا أَنْزَلْنا إِلَيْكَ»؛ از قرآن مجيد و احكام الهيه «فَسْئَلِ الَّذِينَ يَقْرَؤنَ»يهود و نصارا «الْكِتابَ» عهد قديم و جديد «مِنْ قَبْلِكْ» قبل از بعثت شما كه آمده بودند در مدينه و به اهل مدينه خبر مى‏دادند و انتظار داشتند.
«لَقَدْ جاءَكَ الْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ» آنچه نازل شده بر شما تماماً حق است و از جانب پروردگار تو است.
«فَلا تَكُونَنَّ مِنَ المُمْتَرِينَ» «مريه» شك بى‏جا و بى‏محل است، و قرآن مجيد چون از جهات عديده كه در مقدمه تذكر داده‏ايم معجزه است[8] لذا در اول سوره بقره مى‏فرمايد: «ذلِكَ الْكِتابُ لا رَيْبَ فِيهِ»محلّى براى شك باقى نگذاشته و كسانى كه انكار دارند مجرد عناد و عصبيت است.
-------------------------------------------
[1] .  حقائق التأويل: ص104 ـ 105؛ تفسير التبيان: ج5، ص430 و مجمع البيان: ج5، ص201.
[2] .  اى پيغمبر اكرم! زمانى كه طلاق داديد زن‏ها را. سوره طلاق: آيه 1 .
[3] .  مجمع البيان: ج5، ص201 و بحار الأنوار: ج18، ص292 و 379؛ و ج37، ص339 و ج38، ص46.
[4] .  اگر خورشيد طلوع كند، پس روز است.
[5] .  پس خورشيد طلوع نكرده است و روز موجود نيست.
[6] .  پيامبر فرمودند: من هرگز شك نمى‏كنم. تفسير قمى: ج1، ص317. در اين منبع به اين صورت: «فواللّه‏ ما شكّ و ما سأل» آمده است. المحرر الوجيز : ج3 ، ص143 ؛ تفسير الثعالبى : ج3 ، ص266 . در اين دو منبع « أنا لا أشكّ ولا أسأل » آمده است .
[7] .  ر.ك، الكلم الطيب: ص284 ـ 290.
[8] .  ر.ك: همين تفسير، گفتار ششم، ص131 ـ 153.

نوشتن دیدگاه