91   «آلاْنَ وَقَدْ عَصَيْتَ قَبْلُ وَكُنْتَ مِنَ الْمُفْسِدِينَ»
ترجمه :
91. آيا در اين حالِ الجا ايمان مى‏آورى و حال آنكه بودى كه معصيت از پيش مى‏كردى و بودى از فساد كنندگان؟
[نقد حديثى در مورد ماجراى غرق شدن فرعون]
بعضى گفتند: گوينده خداوند بود. و اين قول بسيار بعيد است، زيرا فرعون قابليت استماع كلام الهى را نداشت[1]، و بعضى گفتند: جبرئيل بود، چنانچه در خبر منسوب به حضرت صادق عليه‏السلام منقول از على بن ابراهيم است كه جبرئيل حين نزول اين آيه، ضاحك و متبسم بود، حضرت رسالت صلى‏الله‏عليه‏و‏آلهسبب آن را پرسيد ، عرض كرد: موقع غرق فرعون مقدارى از لجن دريا در دهان فرعون زدم و اين كلام را گفتم و نمى‏دانستم مرضىِّ الهى بوده و امروز كه اين آيه نازل شد خرسند شدم[2].
اقول: اين حديث اولاً سند ندارد.
و ثانياً، با آيه شريفه در حق جميع ملائكه كه به عقيده ما معصوم هستند كه مى‏فرمايد: «لا يَعْصُونَ اللّه‏َ ما أَمَرَهُمْ وَيَفْعَلُونَ ما يُؤمَرُونَ»[3]، البته جبرئيل چنين عملى از او ظاهر نمى‏شود تا يقين به رضاى الهى نداشته باشد، و ممكن است چون عين كلام جبرئيل را خداوند فرمود مسرور شده.
تفسير :
«الاْنَ»؛ حينِ الجا[4] و نزول عذاب ايمان فايده ندارد «وَقَدْ عَصَيْتَ قَبْلُ» آن‏هم چه معصيتى كه دعوى الوهيت كند و منكر خدا باشد و بگويد: «أَنَا رَبُّكُمُ الأَعْلى»[5]، و به موسى بگويد: «لَئِنِ اتَّخَذْتَ إِلهَاً غَيْرِى لأَجْعَلَنَّكَ مِنَ الْمَسْجُونِينَ»[6].
«وَكُنْتَ مِنَ الْمُفْسِدِينَ» آن‏هم چه فسادى كه بچه‏هاى بنى اسرائيل را به قتل رساند، زن‏هاى آن‏ها را به خدمت كارى و كنيزى ببرد، مردان آن‏ها را به اعمال شاقه وادار كند، ميان زن‏ها و شوهرها جدايى اندازد و بالاخره قصد قتل آن‏ها را داشته باشد و آن‏ها را از صفحه زمين بر كند: «فَأَرادَ أَنْ يَسْتَفِزَّهُمْ مِنَ الْأَرْضِ»[7].
----------------------------------------------------------
[1] .  تفسير التبيان: ج5، ص427 ـ 428.
[2] .  تفسير قمى: ج1، ص317 و تفسير البرهان: ج4، ص49، ح2.
[3] .  مخالفت نمى‏كنند فرمان الهى را و آنچه به آن‏ها امر مى‏شود به جا مى‏آورند. سوره تحريم: آيه 6 .
[4] .  يعنى الآن از روى ناچارى و اضطرار و يأس. الجا: مضطر كردن كسى را به كارى. لغت نامه دهخدا، واژه «الجاء».
[5] .  من خداى بزرگ‏تر شما هستم. سوره نازعات: آيه 24 .
[6] .  اگر الهى غير از من بر خود اختيار كردى من تو را زندانى مى‏كنم و از زندنيان مى‏شوى. سوره شعراء: آيه 29 .
[7] .  پس اراده كرد فرعون و تصميم گرفت كه موسى و كسانى كه به او ايمان آوردند از مملكت خود خارج كند. سوره إسراء: آيه 103 .

نوشتن دیدگاه