90   «وَجاوَزْنا بِبَنِى إِسْرائِيلَ الْبَحْرَ فَأَتْبَعَهُمْ فِرْعَوْنُ وَجُنُودُهُ بَغْياً وَعَدْواً حَتّى إِذا أَدْرَكَهُ الْغَرَقُ قالَ آمَنْتُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ الَّذِى آمَنَتْ بِهِ بَنُوا إِسْرائِيلَ وَأَنَا مِنَ الْمُسْلِمِينَ»
ترجمه :
90. و گذرانيديم به بنى اسرائيل دريا را، پس متابعت كرد آن‏ها را فرعون و لشكر او از روى ظلم و عداوت تا زمانى كه غرق شد و ديد، الآن هلاك مى‏شود، گفت: ايمان آوردم اينكه خدايى نيست جز آن خدايى كه ايمان آوردند به او بنى اسرائيل و من از مسلمين هستم.
تفسير :
[ماجراى خروج شبانه بنى اسرائيل از مصر و تعقيب فرعون]
شرح اين قضيه طبق اخبار وارده از ائمه طاهرين مذكوره در برهان اينكه وحى شد به حضرت موسى عليه‏السلام كه بنى اسرائيل كه ايمان آوردند بردار و شبانه از مصر خارج شويد، چون فرعون جمع‏آورى كرد لشكر انبوهى كه با موسى و بنى اسرائيل جنگ كند و تمام آن‏ها را به قتل رساند و چون صبح شد ديدند كه آن‏ها از مصر خارج شده‏اند، فرعون با جنود خود در تعقيب آن‏ها حركت كردند بنى اسرائيل رسيدند كنار درياى رود نيل و از آن طرف لشكر فرعون هم دارند مى‏آيند به حضرت موسى گفتند: «إِنّا لَمُدْرَكُونَ»[1] ؛ الآن مى‏رسند و ما را به قتل مى‏رسانند، حضرت موسى فرمود: «كَلاّ إِنَّ مَعِى رَبِّى سَيَهْدِينِ»[2]. پس خطاب شد به موسى: «أَنِ اضْرِبْ بِعَصاكَ الْبَحْرَ»[3]، پس دوازده جاده در دريا باز شد و بنى اسرائيل گذشتند، آخر بنى اسرائيل كه از دريا بيرون آمد فرعون و جنودش رسيدند، فرعون ديد ميان دريا جاده‏هاست فهميد اين از روى اعجاز است نه جرئت مى‏كند وارد اين جاده‏ها شود و نه مى‏خواهد خود را در مقابل جنودش كوچك كند، متحير ايستاد. جبرئيل بر ماديانى جلو اسب فرعون وارد جاده شد ديگر اسب فرعون نتوانست خوددارى كند وارد جاده شد جنودش هم به همراهى او وارد شدند، فرعون رسيد به آخر جاده خشنود از اينكه الآن خارج مى‏شود و آخر لشكرش وارد جاده شدند يك مرتبه آن‏ها سر به هم آوردند و تمام آن‏ها غرق شدند[4].
لذا مى‏فرمايد: «وَجاوَزْنا بِبَنِى إِسْرائِيلَ الْبَحْرَ»؛ يعنى گذرانيديم بنى اسرائيل را بحر را؛ از بحر گذر كردند «فَأَتْبَعَهُمْ فِرْعَوْنُ وَجُنُودُهُ» در تعقيب بنى اسرائيل آمدند فرعون و لشكر آن، كه در بعض اخبار متجاوز از دو كرور [=يك ميليون ]بودند و در جاده‏هاى بحر وارد شدند «بَغْياً وَعَدْواً» «بَغْى» ظلم است و «عَدْو» تجاوز است، يعنى اراده گرفتن بنى اسرائيل و به قتل رسانيدن آن‏ها را داشتند كه يك مرتبه آب تمام آن‏ها را گرفت.
«حَتّى إِذا أَدْرَكَهُ الْغَرَقُ»؛ فرعون را غرق گرفت «قالَ آمَنْتُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ الَّذِى آمَنَتْ بِهِ بَنُوا إِسْرائِيلَ» اقرار به توحيد نمود، لكن در حال الجاء و نزول بلا و در اين حال ايمان به نص آيات پذيرفته نيست «فَلَمّا رَأَوْا بَأْسَنا قالُوا آمَنّا بِاللّه‏ِ وَحْدَهُ وَكَفَرْنا بِما كُنّا بِهِ مُشْرِكِينَ * فَلَمْ يَكُ يَنْفَعُهُمْ إِيمانُهُمْ لَمّا رَأَوْا بَأْسَنا...»[5] الآية.
و نيز مى‏فرمايد: «يَوْمَ يَأْتِى بَعْضُ آياتِ رَبِّكَ لا يَنْفَعُ نَفْساً إِيمانُها لَمْ تَكُنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلُ أَوْ كَسَبَتْ فِى إِيمانِها خَيْراً»[6].
و نيز مى‏فرمايد: «وَلَيْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّئاتِ حَتّى إِذا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ إِنِّى تُبْتُ الاْنَ»[7]، و در اخبار داريم: «التوبة قبل المعاينة»[8].
«وَأَنَا مِنَ الْمُسْلِمِينَ»، يعنى تسليم موسى مى‏شوم و هر چه بفرمايد اطاعت مى‏كنم.
-------------------------------------------------------
[1] .  الان ما را درمى‏يابند. سوره شعراء: آيه 61 .
[2] .  هرگز آن‏ها ما را به دست نمى‏آورند با من خداى من هست به همين زودى مرا راهنمايى مى‏كند. همان: آيه 62 .
[3] .  بزن به عصاى خود دريا را. همان: آيه 63 .
[4] .  تفسير قمى: ج1، ص316 و تفسير البرهان: ج4، ص49، ح1.
[5] .  پس چون ديدند بأس و عذاب ما را گفتند: ايمان آورديم به اللّه‏ وحده به تنهايى و كافر شديم به آنچه بوديم و شرك مى‏آورديم. پس نبود كه نفع ببخشد ايمان آن‏ها موقعى كه معاينه كنند بأس و عذاب ما را. سوره مؤمن: آيات  84 - 85 .
[6] .  روزى كه مى‏آيد پاره‏اى از آيات پروردگار تو نفع نمى‏بخشد ايمان نفسى كه تاكنون ايمان نياورده باشد يا كسب خيرى در ايمان خود نكرده باشد. سوره انعام: آيه 158 .
[7] .  و نيست قبولى توبه براى كسانى كه مرتكب معاصى و سيئات مى‏شوند تا زمانى كه مرگ حاضر شود او را بگويد: من الآن توبه كردم. سوره نساء: آيه 18 .
[8] .  توبه قبل از معاينه است . « معاينه » را به دو گونه معنا كرده‏اند : يعنى پيش از ديدن ملك الموت و عزرائيل توبه كند ؛ يا مراد از « معاينه » اين است كه اگر آگاهى و يقين به فرارسيدن مرگ پيدا كرد گويى آن را ديده است و در اين صورت توبه فايده‏اى ندارد و پذيرفته نمى‏شود . ر . ك : مجمع البحرين ، ماده « عين » ؛ تفسير النسفى: ج2، ص142؛ تفسير القرطبى: ج5، ص92 و تنوير المقباس من تفسير ابن عباس: ص54.

نوشتن دیدگاه