231  « وَإِذا طَلَّقْتُمُ النِّساءَ فَبَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَأَمْسِكُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ أَوْ سَرِّحُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ وَلا تُمْسِكُوهُنَّ ضِراراً لِتَعْتَدُوا وَمَنْ يَفْعَلْ ذلِكَ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ وَلا تَتَّخِذُوا آياتِ اللّه‏ِ هُزُواً وَاذْكُرُوا نِعْمَتَ اللّه‏ِ عَلَيْكُمْ وَما أَنْزَلَ عَلَيْكُمْ مِنَ الْكِتابِ وَالْحِكْمَةِ يَعِظُكُمْ بِهِ وَاتَّقُوا اللّه‏َ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللّه‏َ بِكُلِّ شَىْ‏ءٍ عَلِيمٌ »
ترجمه :
231 . و هر گاه زنان را طلاق داديد و به مدّتشان رسيدند ، پس آن‏ها را به نيكى نگاه داريد ، يا به نيكى رها كنيد و به منظور ضرر رسانيدنْ آن‏ها را نگاه نداريد تا اينكه تجاوز و ستم كنيد ، و كسى كه چنين كند به خود ستم نموده و آيات خدا را مسخره نگيريد ، و ياد كنيد نعمت خدا را بر خودتان و آنچه بر شما از كتاب و حكمت نازل فرمود كه شما را به آن پند مى‏ دهد ، و خدا را نگاه داريد و بدانيد كه محققاً خداوند به همه چيز داناست .
تفسير :
« وَإِذا طَلَّقْتُمُ النِّساءَ » ، بيان و توضيح جملاتِ آياتِ قبل است ؛ يعنى هر گاه زنان خود را طلاق داديد .
« فَبَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ » ، مراد از « اجل » مدت عدّه است و مراد به « بلوغِ اجل » انقضاى مدت نيست ؛ زيرا اگر مدت منقضى شود ديگر حق رجوع ندارد ، بلكه مراد اشراف و نزديك شدن به انقضاى اجل و مدتِ عدّه است كه زوج مخيّر است ، مى ‏تواند رجوع كند و مى‏تواند طلاق را به حال خود رها كند . و در زمان عدّه بسيارى از احكام زوجيّت باقى است ، مانند وجوب نفقه و كسوه[= پوشاك] و سكنا ، و اگر زوجْ سه زنِ عقدىِ دايمىِ ديگر داشته باشد ، نمى ‏تواند زنِ ديگر بگيردْ تا عدّه او تمام شود و اگر زوج بميرد زنى كه در عدّه است ارث مى ‏برد ؛ و بالجمله ، علاقه زوجيت در ايام عدّه به كلى منقطع نمى‏ گردد.
« فَأَمْسِكُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ » ؛ اگر رجوع نموديد ، پس مطابق « معروف » ؛ يعنى حكم عقل و دستور شرع آن‏ها را نگاه‏دارى كنيد و به حقوق آن‏ها رسيدگى نماييد و « معروف » مقابل منكر است ؛ يعنى آنچه پسنديده ، عقل و شرع باشد .
« أَوْ سَرِّحُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ » ؛ و اگر رجوع ننموديد تا عدّه منقضى شد باز با نيكى و معروف با آن‏ها رفتار نماييد ، همه حقوق ايام عدّه را به او بپردازيد ، بلكه احسان بيشترى درباره او روا داريد تا مدتى كه شوهرِ ديگرى پيدا نكرده در مضيقه و سختى نباشد ، و معناى « تسريح بمعروف » همين است كه پسنديده عقل و شرع باشد .
« وَلا تُمْسِكُوهُنَّ ضِراراً لِتَعْتَدُوا » ؛ يعنى رجوع شما به قصد ضرر رسانيدن به زوجه نباشد كه بخواهيد بدين وسيله تعدّى و ستم و دشمنى با آن‏ها كنيد ، كه اين حرام است و عذاب و عقوبت شديد دارد . « وَمَنْ يَفْعَلْ ذلِكَ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ » ؛ كسى كه غرضش از رجوع ، « ظلم » و اذيت باشد ، به خود ستم نموده ؛ زيرا خود را در معرض عذاب الهى در آورده و هر معصيتى ظلم به نفس است و اگر ستم به بندگان خدا باشد ، علاوه بر ظلم به نفس ، ظلم به غير نيز هست و اگر مظلوم ضعيف و بيچاره و بى‏پناه باشد ، گناه آن اشد است و عقوبت آن مضاعف خواهد بود .
« وَلا تَتَّخِذُوا آياتِ اللّه‏ِ هُزُواً » ؛ دستورات الهى و احكام شرع را بازيچه نگيريد كه از ظواهر آن‏ها سوء استفاده نماييد و مصالح عاليه آن‏ها ، كه براى حفظ نظام اجتماع و جلوگيرى از مفاسد آن است پشت سر اندازيد . « وَاذْكُرُوا نِعْمَةَ اللّه‏ِ عَلَيْكُمْ » ؛« متذكر » باشيد كه خداوند « نعمتى » عظيم به شما عنايت فرمود كه الفت و محبت بين زن و مرد برقرار نمود و آن دو را در امور زندگى يار و معين يكديگر گردانيد و دستورات و وظايفى براى آن‏ها مقرر فرمود كه سعادت دنيا و آخرت خود را به وسيله آن‏ها تأمين نمايند .
« وَما أَنْزَلَ عَلَيْكُمْ مِنَ الْكِتابِ وَالْحِكْمَةِ » ، « ما »ى موصوله ، عطف به « نِعمَةَ اللّه‏ِ » است ؛ يعنى متذكر باشيد آنچه از آيات قرآن و مطالب حكمت‏ آميز آن و احكام و وظايف شرعيه ، كه ضامن سعادت دنيا و آخرت شماست براى شما نازل فرموديم .
« يَعِظُكُمْ بِهِ » ؛ خداوند شما را پند و اندرز مى‏ دهد و با لسان « وعظ » با شما سخن مى‏ گويد .
« وَاتَّقُوا اللّه‏َ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللّه‏َ بِكُلِّ شَىْ‏ءٍ عَلِيمٌ » ؛ پند بگيريد و از معصيت خدا بپرهيزيد و بدانيد كه خداوند به همه چيز داناست و از قلوب و ضمير و سرّ شما آگاه است 

نوشتن دیدگاه