190  « وَقاتِلُوا فِى سَبِيلِ اللّه‏ِ الَّذِينَ يُقاتِلُونَكُمْ وَلا تَعْتَدُوا إِنَّ اللّه‏َ لا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ »
ترجمه :
190 . و جنگ كنيد در راه خدا با كسانى كه با شما جنگ مى ‏كنند و تجاوز نكنيد ، همانا خدا تجاوزكاران را دوست نمى ‏دارد .
تفسير :
« وَقاتِلُوا فِى سَبِيلِ اللّه‏ِ الَّذِينَ يُقاتِلُونَكُمْ » بعضى از مفسرين توهّم كردند كه اين آيه شريفه به آيه « فَاقْتُلُوا الْمُشْرِكِينَ حَيْثُ وَجَدْتُمُوهُمْ »[1] منسوخ شده و بعضى ديگر گفتند اين آيه ناسخ آيه « أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ قِيلَ لَهُمْ كُفُّوا أَيْدِيَكُمْ »[2] است ؛ ولى حق اين است كه اين آيه نه ناسخ و نه منسوخ است ، بلكه اين آيات هر كدام حكمى از احكام الهى را به موقع خود بيان مى‏ كنند . آيه « أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ قِيلَ لَهُمْ كُفُّوا أَيْدِيَكُمْ وَأَقِيمُوا الصَّلوةَ وَآتُوا الزَّكوةَ » راجع به زمانى است كه پيغمبر اكرم صلى‏ الله‏ عليه و ‏آله در مكه تشريف داشت و خود و مسلمين در شكنجه و ظلم مشركين بودند و نه قدرت بر دفاع و نه نيروى جهاد داشتند ، لذا مأمور به صبر و تحمل و اداى وظايفْ از نماز و زكات و نحو اين‏ها بودند و اين حكم تا ابد باقى است كه هر گاه مسلمين تحت شكنجه و ظلم قرار گيرند و نيرويى براى دفاع ندارند ، مهما امكن [= تاجايى كه امكان دارد] صبر نموده خود را در مهلكه نيندازند ، چنانچه اخبار بسيارى در كافى درباره زمان ائمّه  عليهم ‏السلام و دوره غيبت راجع به اين موضوع روايت شده[3] . و امّا آيه توبه[4] راجع به جهاد است و آن هم تا ابد باقى است و هر وقت مسلمين قدرت و نيرو داشته باشند ، مشروط به شرايطى كه در باب جهاد است كه از آن جمله اذن امام عليه ‏السلام و بسط يد اوست ، اين حكم مورد عمل قرار مى‏ گيرد .
و امّا آيه مورد بحث در موضوع دفاع است كه اگر دشمنان حمله كنند مسلمين بايد تا حدّ قدرت دفاع كنند و دشمن را دفع كنند و همين كه دشمن را دفع نمودند ديگر تعدى و تجاوز ننمايند و اين حكم هم تا ابد باقى است ؛ بنابراين آيات با هم مخالفتى نداشته و ناسخ و منسوخى در بين نيست. پس معنى آيه اين است كه با كسانى كه در صدد قتال شما باشند با آن‏ها مقاتله كنيد و آنان را از خود و بلاد خود دفع نماييد .
« وَلا تَعْتَدُوا » و « تعدّى » و تجاوز نكنيد و تنها با كفارى كه با شما در مقام جنگند مقاتله كنيد و متعرض زنان و بچه‏ ها نشويد . و كسانى را كه فرار مى ‏كنند تعقيب نكنيد و اگر امان خواستند امان دهيد و اگر سلاح جنگ را زمين گذاردند آن‏ها را رها كنيد ، چنانچه دستورات رسول خدا در غزوات و اميرمؤمنان در جنگ جمل و صفين و خوارج چنين بوده است . « إِنَّ اللّه‏َ لا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ » ؛ خداوند تجاوزكاران را دوست نمى ‏دارد و اگر از روى تعدّى و تجاوز كسى را كشتيد به حساب خدا و فى سبيل اللّه‏ محسوب نمى‏ شود ، بلكه در مقابل آن مسئول و مؤخذ هستيد .
-------------------------------------
[1] .  بكشيد مشركين را هركجا كه به دست آورديد آن‏ها را . سوره توبه : آيه 5 .
[2] .  آيا توجه نمى‏ كنى به كسانى كه گفته شد به آن‏ها دست بازداريد از طرفيت با كفار. سوره نساء: آيه 77.
[3] .  ر . ك : كافى : ج8 ، ص 330 ، ح506 .
[4] .  سوره توبه : آيه 5 .

نوشتن دیدگاه